________________
(૬૨)
શ્રી મહાવીર ચરિત્ર.
મારે તને પાડી નાખે ? ? ? એમ સાંભળતાં ગ્રીવા–ડોક ફેરવી, ચન વિકાસિત કરીને વિશ્વભૂતિ મુનિ રેષથી જોવામાં જુવે છે, તેવામાં વિશાખનંદી પ્રમુખ દીઠા અને તેમને ઓળખી પણ લીધા. ત્યારથી તેમને ઉપશમભાવ નષ્ટ થ, વિવેક ચાલ્યા ગયે, મહાકેપ ઉછાળા મારવા લાગ્યો, વીર્યબળ વિકાસ પામ્યું, એટલે દેવને તે ગાયને શૃંગ–શીગડામાં પકી, તેમણે પતાકાની જેમ શિરપર ભમાવને પછી પૃથ્વી પર નાખી દીધી, અને તેમને ઉદ્દેશીને કહ્યું કે– “ અરે ! દુરાચારીઓ ! હીનપરાક્રમી અને સર્વ રીતે નાલાયક ! તમે મારી મશ્કરી કરે છે, પરંતુ તમે જાણતા નથી કે દુર્બળ પણ સિંહના પરાક્રમને હજારે શીયાળીયા પણ ઓળંગી શકતા નથી, બાળ ગરૂડના કેમળ ચંચમહારને પણ સર્પો સહન કરી શકતા નથી, તેમ દુષ્કર તપવિધાનથી જે કે તમે મને અત્યારે દુર્બળ સમજે છે, તથાપિ તમારા જેવા લાખે પુરૂષે પણ મારી તુલનામાં ન આવી શકે. અરે ! પરના કેળીયાથી પિષિત થયેલા અને પરના દેષથી દૂષિત થયેલા ! વધારે તમને કહેવાથી શું ? નજરે ચડ્યા છતાં તમે મને જરાપણ સંતાપ અમારી શકો તેમ નથી ”
એમ તેમને આક્ષેપસહિત તીણ વચનેથી નિબંછી, પિતાના સ્થાને જઈને તે મુનિ ચિંતવવા લાગ્યા કે—“ હજુ પણ એ લોકે મારાપરને પૂર્વને ક્રોધ લેશ પણ તજતા નથી. હું પ્રવજ્યા–પ્રતિપન્ન છતાં એ પાપીઓ મારા નિષ્કારણ વેરી બન્યા છે, અથવા એ અને તેમાં શું દૂષણ છે? કારણ કે પૂર્વે આચરેલા શુભાશુભને એ વિપાક છે, માટે હવે એમ કરું કે જેથી પરભવે સ્વપ્નમાં પણ આવા પ્રકારના અપમાનનું સ્થાન કયાંય પણ ન થાઉં. ” એ પ્રમાણે સમય તથા શાસ્ત્રને પરમાર્થ વિચાર્યા વિના અને ઉત્તરોત્તર આવી પડતા સંસારના દુઃખસમૂહને ચિંતવ્યા વિના તે આહારના પચખાણ તથા નિદાનનિયાણા-બંધ કરવા તૈયાર થયા અને તે વખતે પાસે રહેલા મુનિઓને તેઓ આ પ્રમાણે કહેવા લાગ્યા–“જે છઠ્ઠ, અઠ્ઠમાદિ દુષ્કર તપ કે જે સર્વ પ્રકારે આદરપૂર્વક સ્વાધ્યાય-ધ્યાન સાથે મેં કરેલ હય, બેંતાલીશ એષણાદેષથી રહિત એ શુદ્ધ આહાર જે મેં ગ્રહણ કરેલ હોય, સૂત્રાર્થના તત્ત્વચિંતનમાં અને ગુરૂજનને વિનય કરવામાં જે મેં સમય વ્યતીત કરેલ હોય અને પંચમહાવ્રતને ધારણ કરતાં એ બધાનું જે કાંઈ અતુલ ફળ હોય, તે આવતા જન્મમાં હું અતુલ બળશાળી થાઉં” એમ નિદાન બંધ કરીને તેઓ શુદ્ધ શિલાતલપર બેસી રહ્યા. એવામાં તેમના નિદાનબંધને સાંભળી, અન્ય મુનિઓ, પાસે રહેતા તપસ્વીઓ આવ્યા અને બહમાનપૂર્વક કહેવા લાગ્યા કે—“હે મહાનુભાવ! તમે પોતે યુકતાયુકતને જાણે છે, તેથી જે કે તમને કંઈપણ કહેવા જેવું નથી, છતાં કંઈક નિવેદન કરીએ છીએ કે–એક લેહની ખીલી નિમિત્તે કઈ દેવલને દવંસ ન કરે, અથવા