________________
તૃતીય પ્રસ્તાવ-સેાળમા ભવ.
( ૧ ) -વિકરાલ કાલ સમાન તરવારને ધારણ કરનાર, અત્યંત કોપાયમાન, એવા શત્રુ ઘાત કરવાને તત્પર થાય તે સારા, પ્રચંડ શરીરને ધરનાર તથા રક્ત લેાચનયુકત એવા સર્પ કરડવાને તૈયાર થાય તે પણ સારો, ઉત્કટ પવનથી વૃદ્ધિ પામનાર લાંખી જવાળાયુકત એવા અગ્નિ અ ંગેસંલગ્ન થાય તે સારા; પરંતુ સમસ્ત દોષાના સ્થાનરૂપ એ અધમ પ્રમાદ એક ક્ષણવાર પણ સેવવા યુકત નથી. એ શત્રુ પ્રમુખ તીવ્ર છતાં મનુષ્યાને એકભવ પૂરતુ મરણ આપે છે અને આ પ્રમાદ તેા પ્રતિભવ દુઃસહ અને તીવ્ર એવાં સંખ્યાબંધ દુઃખા નીપજાવે છે, માટે એ વિશેષતાથી વજનીય છે. વળી એનું વન આહાર ત્યાગથી સમ્યફ્ પ્રકારે થઈ શકે છે, માટે મારે સર્વથા ઉગ્રતપનું આચરણુજ યુકત છે. ”
એ પ્રમાણે મનમાં નિશ્ચય કરીને વિશ્વભૂતિ મુનિએ માસખમણુના પ્રારંભ કર્યાં. તેઓ પ્રથમ કરતાં વિશેષ ક્રિયાક્રિકમાં ઉદ્યમ કરવા લાગ્યા. પ્રતિદિન ધ્યાનની ધારા ચલાવી, મનની નિર ંકુશતાને એકદમ અટકાવી દીધી. એમ અનુક્રમે માસક્ષમણુ પરિપૂર્ણ થતાં પાત્રાદિ ઉપકરણ પડિલેહી, ઉતાવળ અને ચપળતા વિના યુગ–ધાંસરી પ્રમાણુ આગળ ઢષ્ટિ નાખતાં, સૂત્રાના નિયમ પ્રમાણે પારસીના પ્રાંતે તે ઉંચા નીચા ગૃડામાં ભિક્ષાનિમિત્તે ગાચરીએ ભમતાં પેાતાના નિમિત્તે ઉપજાવેલ અથવા લાવેલ ઇત્યાદિ દોષોને સમ્યમ્ રીતે અવલાકતાં, લાભાલાભમાં પણ આસકિત કે ખેદ પામ્યા વિના, પ્રકૃષ્ઠ તપના આચરણથી શરીરે બહુ કૃશ થઇ જવાથી તૃણની જેમ પવનડે પણ કપ પામતા, માંસ અને શોણિત-રકત શૈાષાઇ જવાથી માત્રનસાથી પ્રગટ રીતે જેમનુ હાડ–પિંજર જડેલ છે, અને કલાવશેષ પ્રતિપ્રદાના ચંદ્રમા સમાન ધવલ એવા તે મુનિ, તેજ રાજમાર્ગે ઉતર્યાં કે જ્યાં વિશાખન ંદીકુમારને રાજાની મ્હેનની . પુત્રી પરણાવવા નિમિત્તે રાણીએ પૂર્વે રાખેલ હતા. હવે તે મુનિને જોતાં કેટલીક નિશાનીઓથી તેને ઓળખી લઈને સેવકપુરૂષ વિશાખનંદી કુમારને કહેવા લાગ્યા-
“ હે સ્વામિન્ ! તમે આ મુનિને આળખા ” તે ખેલ્યા—હું બરાખરઓળખી શકતા નથી ’ તેમણે કહ્યું— હું કુમાર! આ તે જ વિશ્વભૂતિકુમાર છે કે જેણે પૂર્વે દીક્ષા લીધી. ’ એટલે તે મુનિને ખરાબર ઓળખીને તેને પૂર્વના અમથી ભારે કાપ થયે. એવામાં તે માર્ગે જતાં ઇર્ષ્યાસમિતિમાં ચિત્ત વ્યાક્ષિપ્ત હાવાથી અચાનક નવપ્રસૂતા ગાયે તેમને ઉછાળ્યા, અને મૂકી દેતાં તે પૃથ્વીપર પડયા. એટલે વિશાખનંદી પ્રમુખના પુરૂષોએ તેને તેવી સ્થિતિમાં પડેલ જોઇને અત્યંત હર્ષોં પામતાં સિ ંહનાદ કર્યાં, ત્રણવાર જમીનપર પગ પછાડયા, તાળીઓ પાડી અને પરસ્પર કાલાહલ કરતાં મેાટા અવાજથી કહ્યું કે— અરે ! તે કપિર્ત્ય ફળ પાડવાનું મળ અત્યારે કયાં ગયું કે એક સામાન્ય ગાય