________________
( ૬૦ )
શ્રી મહાવીર ચરિત્ર. રથ ન પૂર, કમળ કમલિનીના વને સમાન રમણીય વધુજનેને અનાથ ન બનાવ, પૂર્વ પુરૂષોએ સુરક્ષિત કરેલ પોતાના દેશની ઉપેક્ષા ન કર અને ગાઢ ગાંઠની જેમ હૃદયને નિષ્ફર ન બનાવ.”
એ પ્રમાણે સાંભળતાં વિશ્વભૂતિ મુનિ પ્રશમપૂર્વક બેલ્યા કે–“હે રાજન્ ! તમે સંતાપ તજીને તમારા ઈષ્ટકાર્યને સાધે. અહીં કંઈ પણ વચનીય નથી. તમે બધા પિતા પોતાના કામમાં પ્રવર્તે, કારણ કે શેષ–અન્યને ત્યાગ કરવા વડે લેકમાં પણ આ વાત પ્રગટ છે કે–રવજનાદિકના સ્નેહમાં મેહિત થઈને પ્રાણીઓ જે પાપ કરે છે, દુર્ગતિમાં જતાં તેમને તે કટુ વિપાકરૂપ ફળ આપે છે. એક જિનધર્મ વિના અનેક પ્રકારે સત્કારતાં પણ સંકટ વખતે સ્વજને લેશ પણ આધારભૂત થતા નથી.” એમ વિશ્વભૂતિ મુનિએ જણાવતાં પિતાના દુશ્ચરિત્રને જેવાથી ગાઢ સંતાપ પામેલ રાજા મુનિના પગે પળને સ્વસ્થાને ચાલ્યા ગયે.
પછી વિશ્વભૂતિ સમ્યફ પ્રકારે સાધુધર્મ સ્વીકારતાં, ગુરૂચરણની શુશ્રષામાં તત્પર રહી, સુખી સ્વજનેના સંસ્તવની અપેક્ષા ન રાખનાર, જીવિત-મરણની દરકાર ન કરનાર અને પંચેટિંયરૂપ શત્રુને વિજય કરનાર એવા તે લાંબો વખત ગુરૂકુળની ઉપાસના કરવા લાગ્યા. એકદા સારી રીતે સૂત્રાર્થને ધારણ કરનાર તથા વિશેષ પ્રકારે મનને સંસ્કારિત બનાવનાર એવા તેમને ચગ્ય સમજીને ગુરૂએ આજ્ઞા આપી. એ ટલે પિતે એકલવિહારીપણું સ્વીકારી, છઠ્ઠ, અઠ્ઠમાદિ દુષ્કર તપ કરતાં, પરીપહ-સૈન્યને સમ્યફ પ્રકારે જીતતાં-સહન કરતાં, વીતરાગની જેમ ગામ, નગરાદિકમાં અપ્રતિબંધ પણે વિચરતાં, પ્રતિક્ષણે વીરાસન, કુર્કટાસનાદિ કસ્તાં, પ્રતિદિન સૂર્ય સન્મુખ આતાપના લેતાં, પ્રાણીઓને પિતાના જીવિત કરતાં પણ અધિક સમજીને તેમની રક્ષા કરતાં, બેંતાલીશ દેષરહિત , વિશુદ્ધ અને વિરસ આહાર લઈ પોતાના સંયમ-શરીરનું પાલન કરતાં અને ગ્રામાનુગ્રામ વિહાર કરતાં તે વિશ્વભૂતિ મુનિ, અમરાવતી સમાન વિલાસયુકત એવી મથુરા નગરીમાં ગયા. ત્યાં સ્ત્રી, પશુ અને પંઢ–નપુંસકરહિત અને ઉત્કૃષ્ટ તપમાં તત્પર એવા મુનિજનેયુકત એકાંત પ્રદેશમાં વસતાં એક વખતે પરમ સંગ લાવી પિતાના જીવિતના નિયમ નિમિત્તે તે ચિંતવવા લાગ્યા કે--
આ તુચ્છબુદ્ધિ જીવ સુખને વાંછે છે અને દુઃખને દૂરથી તજી દેવા ઈચછે છે; પરંતુ એમ જાણતું નથી કે ધર્મ સંબંધની સિદ્ધિ વિના તે કદિ પ્રાપ્ત થતાં નથી. જીવ ભેગોને વાંછે છે અને દેશ, સ્ત્રી, રાજા અને સુભેજન સંબંધી કથાઓમાં પ્રીતિ લાવે છે, વળી તે મૂઢમતિ પ્રમાદને લીધે શીત, ઉષ્ણ, . ડાંસ અને મચ્છર પ્રમુખના પરિષહેને બરાબર સહન કરતો નથી. તીક્ષણ ધારથી