________________
શ્રી મહાવીર ચરિત્ર.
દીધા અને ગાઢ અનુરાગને લીધે લાંબા વખતથી જેવાને ઉત્કંઠિત થયેલ કુમાર પ્રથમની રીતે પુષ્પકરંડક ઉદ્યાનમાં પ્રવેશ કરવા લાગ્યા. તેવામાં દ્વાર પર રહેલા પ્રતિહારે કહ્યું કે– “ હે કુમાર! તમારે અહીં પ્રવેશ કરવો ઉચિત નથી. કારણ કે વિશાખનંદી અહીં અંતેઉર સહિત આવીને વિલાસ કરે છે.' ત્યારે વિશ્વભૂતિકુમાર બોલે કે- હે ભદ્ર ! તે કયારે આવીને પેઠે છે ? ” તેણે કહ્યું કે- તમે ગયા પછી તરતજ તે આવેલ છે. ? એમ સાંભળતાં ભારે કેપથી લોચન રક્ત કરી. લલાટ તટપર બ્રકટી ચડાવતાં, મુખમાં ભયંકર ભાસ અને તત્કાલ ઉત્પન્ન થતા પસીનાના બિંદુથી વ્યાપ્ત એ કુમાર આ પ્રમાણે ચિંતવવા લાગે કે–પાસેના કોપાયમાન રાજાના વૈરના બાને રાજાએ પૂર્વે પિતાની બુદ્ધિથી ખરેખર ! મને આ ઉદ્યાનમાંથી કાઢી મૂકો. કારણ કે તે દેશ તે ગામ, નગર અને ગોષ-પશુસ્થાનથી સ્વસ્થ, ધન, ધાન્યથી સમૃદ્ધ અને પરચક્ર, ચેર અને બીજા ઉપદ્રવના ભયરહિત છે, એમ હું સાક્ષાત જોઈ આવ્યું. તેથી પિતાના પુત્રને આ ઉદ્યાનમાં વિલાસ કરવા નિમિત્તે, અપયશના પરિહાર માટે, આ બધી ખરેખર કપટ-રચના જ કરવામાં આવી છે. જેથી રાજાએ નિશ્ચય આ બહુ અયુક્ત જ કર્યું છે. કારણ કે વિશ્વાસ પામેલા જનપ્રત્યે માયા કરવી, તે ઘટિત નથી.” એમ ક્ષણવાર વીતાવી ભારે કેપને વેગ ઉત્પન્ન થતાં તેણે વિશાખનંદીના પુરૂષોની તર્જના કરતાં જણાવ્યું કે –“ અરે ! દુરાચારીઓ ! મેં ત્યાગ ન કર્યા છતાં તમે ઉદ્યાનમાં શા માટે પેઠા ? તમારી તાકાત શી છે? અથવા પરાક્રમ જાણ્યા વિના તમે અહીં સ્વચ્છંદપણે શા માટે રમે છે? મારા હાથે પરાભવ પામતાં તમારું રક્ષણ કણ કરશે ?” એમ બોલતાં દુસહ અભિમાનની પરવશતાથી પિતાનું બળ દેખાડવા નિમિત્તે મજબૂત મુષ્ટિપ્રહારથી, ફળોના ભારે લચી રહેલા શાખાવાળા અને માટે એક કપિત્થ વૃક્ષને તાડન કર્યું. તે અભિઘાતથી જાણે કુલપર્વતથી તાડિત થયેલ હોય તેમ મહીપૃષ્ઠ થરથરી રહ્યું અને નિબિડબંધને તુટતાં તેનાં બધાં ફળો નીચે પદ્ય ગયાં. તે વિશાખનંદીના પુરૂષને ગર્વ સહિત બતાવતાં કુમારે કહ્યું કે- અરે ! પુરૂષાધમ ! જેમ આ ફળો પાડ્યાં, તેમ તમારાં શિર પાડી નાખીશ અને તમારા દુર્વિનયને પરાસ્ત કરીશ, તેમજ ઉદ્યાનમાં રમવાના તમારા કુતુહળને નાશ કરીશ, પરંતુ એક તાતની લજજા નડે છે, પિતાના કુળના કલંકથી ભય લાગે છે તથા લોકાપવાદને ટાળવાને કાંઈ ઉપાય નથી.” એમ કહી તીવ્ર કેપને વેગ શાંત થતાં, સંવેગને રંગ પામતાં, વિશ્વભૂતિ વિચારવા લાગ્યું કે
વિષયને પરવશ થયેલા લોકે શું શું પરાભવ પામતા નથી? અથવા કયા દુષ્કર વ્યયસાયમાં પણ પ્રવર્તતા નથી ? તેમ દંભેલી-ઇંદ્રના વા સમાન, આપદાઓના આવર્તાથી વ્યાપ્ત એવાં તીક્ષણ દુઃખે અણધાર્યા કેના શિરે પડતાં