________________
૨૨
શ્રી મહાવીર ચરિત્ર.
અને વળી પિતાના તાત કે પિતામહ પ્રમુખ પૂર્વજોએ ઉપાજિત કરેલ પૃથ્વીને પરાધીન થતી જોઈને અત્યારે નિરર્થક કલંકિત જીવિતને કેમ ધારણ કરીએ ? આજે કેટલાક સ્વવંશીય પુરૂષે પ્રચંડ ભુજદંડથી શત્રુઓને પરાજિત કરી પરની પૃથ્વી છીનવી લે છે, અને અમે પોતાની ભૂમિનું પણ રક્ષણ કરી શકતા નથી. ભનેત્સાહ, શત્રુવર્ગને આનંદ પમાડનાર, ચિત્તના અવછંભ તથા મિત્રવર્ગ રહિત એવા પુત્રને સ્ત્રીઓ શા માટે જન્મ આપતી હશે? માટે હે પુત્ર ! અત્યારે મારે હવે અપયશરૂપ પંકને ધવામાં જળ સમાન, અને જરાથી વિધુર અંગવાળાને રસાયનરૂપ એવું રણાંગણનું શરણ લેવું ઉચિત છે.”
એ પ્રમાણે રાજાએ કહેતાં કેપથી ઓછપુટને દબાવીને કુમાર ઉડ્યો અને રાજાના પગે પડને વિનંતી કરવા લાગ્યું કે- “હે તાત! આ કેપને આ વેગ તછ ઘો. તે દુરાચારી શું માત્ર છે ? પિતાની લીલામાત્રથી મત્તમાતંગેના કુંભસ્થળેને દળી નાખનાર એ કેસરીસિંહ કાંઈ શીયાળ સામે ગમન ન જ કરે. પોતાના કુળપર્વતના ઉંચા શિખરને દળવામાં સમર્થ એવું ઇંદ્રનું વજા કાંઈ એરંડાપર પડે ? પૂર્ણચંદ્ર તથા સૂર્યને ગળી જવામાં અભિલાષી એવા ગ્રહ કાંઈ તારા સમૂહને ગળવાને ઇચ્છે ? માટે હે તાત ! તમે પ્રસન્ન થઈને એ સાહસથી વિરામ પામે અને મને આદેશ આપો કે જેથી આપના પ્રસાદથી, બેટી રીતે બળ બતાવનાર એવા તેના ભુજદંડની ખરજ-ખુજલીને દૂર કરૂં. વળી અમારા જેવા વિદ્યમાન છતાં તાતને આવા સાહસમાં ઉતરવું પેગ્ય નથી. ખરી રીતે તે તમારે પ્રતાપ જ કાર્યોને સાધે છે. કારણકે પૂર્વાચલના શિખર પર સૂર્યને ઉદય થતાં સર્વત્ર પ્રસરેલ અંધકારને કિરણે પણ પરાસ્ત કરી મૂકે છે. ગંભીર અને ઉંડા શેષયુક્ત રત્નાકર-સમુદ્રની વેળજ પાતાલ–કળ શાના મુખ આગળ મહા પ્રવાહરૂપે ગમનાગમન કરે છે. ઉત્કટ દંડ–નાલપર વિલાસ કરતા શ્રેષ્ઠ પત્ર, કેશ અને કેસરાયુક્ત હિમાલયના કમળને પવનથી ઉછળેલ તુષાર-હિમકો હણી નાખે છે. ” '
એ પ્રમાણે કુમારે ગાઢ આગ્રહપૂર્વક કહેતાં, રાજાએ તેને આજ્ઞા આપી. એટલે પ્રણામપૂર્વક તે સ્વીકારીને કુમારે પ્રયાણ કરવાને હકમ કર્યો અને ચતુરંગ સેના ચાલતી થઈ, કે જેમાં ગંડસ્થળપરથી ઝરતા, ઉગ્રમજળથી દિશાઓને અંધકારયુક્ત બનાવતા, ચંચળ કર્ણતાલથી મદગંધની વક્ર રેખાઓને પાડતા, અતિઘોર ઘેષની ગર્જનાથી ક્ષીરસાગરના મંથનની શંકા પમાડનાર તથા ઉજવળ તારારૂપ અથવા તારા સમાન આભરણયુક્ત ગગનાંગણ સમાન ભાસતા, કદલીના વન જેવી શોભા આપતા, ગેરના રંગથી જેમના વિકટ કુંભસ્થળ લિપ્ત છે અને જંગમ કુલપર્વતે સમાન ઉંચા એવા હાથીઓએ સત્વર પ્રયાણ કર્યું. તેમજ પવન સમાન વેગશાળી, કઠણ ખુરના અગ્રભાગથી જમીનને