________________
તૃતીય પ્રસ્તાવ–સોળ
ભવ.
થયેલ રાજા ગ્યાયેગ્યને કાંઈ વિચાર કરતું નથી, જેથી આ અપયશ અખલિત રીતે દિશાઓમાં પ્રચાર પામીને ચિરકાળ ભમશે- જામશે; માટે હે મંત્રિએ ! તમે હવે કઈ વિશુદ્ધ ઉપાય શોધી કહાડે કે જેથી રાણી જીવતી રહે અને સ્વકુળની વ્યવસ્થા સચવાય.” એ પ્રમાણે સાંભળતાં “જેવી દેવની આજ્ઞા એમ કહીને મંત્રીઓ એકાંતમાં બેસી પોતાની નિપુણ બુદ્ધિથી કાર્યતત્ત્વને બરાબર નિશ્ચય કરી, તેમણે રાજાને નિવેદન કર્યું કે –“ હે દેવ ! અત્ય સમયેશ્ચિત કરવા ગ્ય એ જ છે કે “નજીક રાજા ઉખલ થઈને દેશને ઉપદ્રવ પમાડે છે” એવા અર્થવાળા લેખ લેખહારક પુરૂષે લાવે અને તે તમને અર્પણ કરે. તે લેખ વાંચ્યા-વિચાર્યા પછી તમે પ્રયાણ કરવાની આજ્ઞા આપે. તેમ કરવાથી સામતવર્ગ ક્ષેભ પામશે અને એ વ્યતિકર જાણવામાં આવતાં કુમાર વિશ્વભૂતિ પણ પુષ્પકરંડક ઉદ્યાન મૂકીને આવતે રહેશે. એ બને રીતે અનુકૂળ થઈ પડશે.” એમ સાંભળતાં રાજાએ એ વાત સ્વીકારી એટલે મંત્રીઓ ઉઠયા અને એકાંતમાં બેઠેલ રાણીને એ વ્યતિકર તેમણે સંભળાવ્યું. જેથી હર્ષ પામતા તેણે ભોજન કર્યું અને કપાબર મૂકી દીધું.
પછી બીજે દિવસે લખેલા કપલેખ હાથમાં લઈ, પિતાની જંઘાઓ ધૂલિયુક્ત કરી અને ગાઢ પરિશ્રમથી કલાત-થાકેલા નવા પુરૂષ, મંત્રીઓએ તૈયાર કર્યા અને તેમને રાજા પાસે લઈ ગયા. એટલે તેમણે લેખે રાજા આગળ મૂક્યા, જે રાજાએ પોતે વાંચી જોયા અને તેને અર્થ સમજી લીધે. ત્યારબાદ કપટ કેપના આડંબરપૂર્વક તેણે પિતાના પુરૂષને જણાવ્યું કે “અરે સેવકજનો ! સંગ્રામમાં સજજ થવાની ભેરી વગાડે, હાથીઓને સજજ કરીને નગરની દૂર મોકલે, દિવ્ય આયુધો ધારણ કરે, જયહસ્તી મને સુપ્રત કરો કે જેથી હું પ્રયાણ કરૂં.” એમ રાજાએ આજ્ઞા કરતાં સેવક પુરૂએ બધું તે પ્રમાણે કર્યું. એવામાં ભેરીને શબ્દ સાંભળતાં સામતે બધા ક્ષેભા પામ્યા, મદઝરતા કુંજને સજજ કરવામાં આવ્યા, સુભટે બધા તૈયાર થઈ ગયા, અ ચોતરફ દોડાદોડી કરી રહ્યા, અને સેનાપતિઓ બધા એકઠા થયા. વધારે શું કહેવું ? બધું ભૂમંડળ આકુળવ્યાકુળ થવા લાગ્યું એટલે રાજાએ પ્રયાણ કર્યું. એવામાં રાજાને પ્રયાણ કરતે જાણીને પરમાર્થ સમજ્યા વિના વિશ્વભૂતિકુમાર પુષ્પકરંડક ઉદ્યાનમાંથી બહાર નીકળે; અને રાજા પાસે આવી, તેના પગે પડીને તેણે હકીકત પૂછી. ત્યારે રાજા કહેવા લાગે કે-“હે વત્સ ! પાસેના સીમાડા પર પુરૂષસિંહ નામે મંડલાધિપમાંડલિક રાજા છે, તે પૂર્વે સ્નેહભાવ તથા આજ્ઞા પ્રમાણે રહેવાનું કબૂલ કરીને, અત્યારે તીવ્ર વિકાર બતાવી, સીમાડાના ગ્રામ્યજનેને સતાવે છે અને આપણા મંડલનું અતિક્રમણ કરે છે, જેથી હે પુત્ર! એ મારે એક માટે પરિભવ છે