________________
તૃતીય પ્રસ્તાવ–સેળ ભવ. એક દિવસે વિશ્વનંદી મહારાજની પટરાણીની દાસીઓ પુષ્પ, ફળાદિ લેવા માટે પુષ્પકરંડક ઉદ્યાનમાં આવી. ત્યાં અંતેઉર સહિત તેવા પ્રકારના વિલાસ કરતે વિશ્વભૂતિ કુમાર તેમના જેવામાં આવ્યું. એટલે અનેક પ્રકારે શૃંગારરસને સ્વાદ લેતા તેને જોઈને, અત્યંત ગાઢ અમર્ષ–કેપ ઉત્પન્ન થતાં અને ઈર્ષારૂપ શલ્યથી મન ભરાઈ જતાં તેઓ તરત પાછી વળી અને કુમારને ઉદ્યાનક્રીડાને વ્યતિકર તેમણે પટરાણીને કહી સંભળાવ્યું. પછી ક્ષણવાર દીર્ઘ નિસાસા નાખીને પુનઃ તેઓ કહેવા લાગી કે–“હે દેવી! તારા
જીવિતથી કે રાજ્ય-વિસ્તારથી પણ શું? અને વૈભવથી પણ શું ? જે તારે વિશાખનંદી પુત્ર, પુષ્પકરંડક ઉદ્યાનમાં વિલાસ ન કરે તે તારૂં એ બધું વૃથા છે !” એ પ્રમાણે સાંભળતાં રમણીના અવિચારપણાને લીધે, સ્ત્રી સ્વભાભાવના દૂરદર્શીપણાના અભાવે, ટુંકી મતિના કારણે તથા પોતાના કુળને કલંક લાગવાના અભીરૂપણથી પટરાણીને મહાકેપ ઉત્પન્ન થયો. જેથી તેણે ભેજનને ત્યાગ કર્યો અને શરીર સત્કાર પણ તજી દીધે. પોતાના સખીવર્ગને તેણે પોતપોતાના સ્થાને વિસર્જન કર્યો અને કેટલીક દાસીઓને સાથે લઈને તેણે કેપગ્રહમાં પ્રવેશ કર્યો. એવામાં રાત્રે વિશ્વનંદી રાજા આવતાં રાણીને ન જેવાથી કંચુકી પ્રમુખ, પરિજનેને પૂછયું. એટલે એક સેવકે નિવેદન કર્યું કે – હે દેવ ! પ્લાન વદન–કમળયુકત રાણી કંઈક કારણને લીધે અમુકકેપગૃહમાં ગઇ છે.” એ સાંભળતાં રાજા તરતજ ત્યાં ગયો અને ઉર્વશ્વાસ લેવાથી જાણે ગાતુર હોય તેમ દીર્ઘ નિસાસા નાખતી અને કેપથી બળતી રાણી તેના જેવામાં આવી. પછી આપવામાં આવેલ આસન પર બેસતાં રાજા
ના હા કે હે દેવી ! તારી આવી અવસ્થા કેમ? અહીં કારણ શ છે? પરમાર્થ કહી દે. મેં કાંઈ તારા પ્રત્યે લેશ પણ અન્યાય કર્યો હોય, તે તે સ્મરણમાં નથી. તેમ મને અનુકૂળ વર્તનાર કે પરિજન તારૂં જરા પણ અપમાન કરી શકે તેમ નથી. વળી વિવિધ રત્નાલંકારની કાંઈ ખામી નથી તે આ નિરર્થક કે પાડંબર કે?”
ત્યારે મહારાણી બોલી—“હે મહારાજ ! એ બધું સત્ય છે. અહીં કેઈ પણ પ્રકારની ન્યૂનતા નથી. પરંતુ કેવળ નિરર્થક આ સકલજનમાં સાધારણપણાથી શું ?” રાજા બે -“ ત્યારે અનિરર્થક અને સકલજનમાં અસાધારણપણું શું છે?” રાણીએ કહ્યું- મહારાજપુષ્પકરંડક ઉદ્યાનને પરિભેગ” રાજા બે –“તારે તેનું શું પ્રયોજન છે?” રાણીએ જણાવ્યું– વિશાખનંદી કુમારના વિકાસ માટે મારે તેનું પ્રયોજન છે.” રાજાએ કહ્યુંહે દેવી! તમે કેપ ન કરે, આ અશુભ અધ્યવસાયને તજી દે, સ્ત્રીજનેને