________________
તૃતીય પ્રસ્તાવ–સેળભવ. બિંબને આચ્છાદિત થયેલ જોઈ મધ્યાહ્નકાળે પણ ચક્રવાક પક્ષીઓ સંધ્યાની શંકા કરતા હતા. વળી જ્યાં પુષ્પસમેત વૃક્ષો, લેકેના દબાણને સહન કરી શકતા ન હતા, પણ પવિત્ર મુનિઓ ઇદ્રિ અને મદનને દમન કરતા હતા, તથા ભુજંગી છે જ્યાં સારી લતાઓમાં પી રહેવા અને વિલાસિની વનિતાઓ લેશ સુખની લીલામાં આસકત થયેલ ભાસતી હતી.
એવા પ્રકારના ઉદ્યાનમાં પ્રવર તરૂણીજન સહિત, અનિમેષ દૃષ્ટિથી વનલક્ષમી જોતાં, કેતુક પામતા પરિજને જેને માર્ગ બતાવી રહ્યા છે એ વિશ્વભૂતિ કુમાર ઉદ્યાનના મધ્ય ભાગમાં ભમતું હતું, તેવામાં ઉદ્યાનપાલકે આવીને જણાવ્યું કે–“ હે કુમાર ! આદરપૂર્વક પ્રસન્ન થઈને તમે અવલોકન કરે જુઓ, આ તરફ સહકારશ્રેણીમાં માંજર આવવા લાગી છે, આ તરફ મલ્લિકાઓ પુષ્પિત થઈ રહી છે, આ તરફ કેમળ અશોકવૃક્ષમાં પદ્ય પ્રગટ થવા લાગ્યા છે, આ તરફ કુરબક વૃક્ષમાં કળીઓ આવવા લાગી છે, આ તરફ કણેર વૃક્ષામાં પુપે આવતાં ભાસે છે, અને આ તરફ પુન્નાગ પ્રમુખ વૃક્ષમાં નવાંકુરો આવવા લાગ્યા છે.” એ પ્રમાણે તેણે વૃક્ષો બતાવતાં, કુમાર વનક્રીડામાં દિવસે વિતાવવા લાગ્યું. તે કઈ કઈ વાર રાજનીતિનાં શાસ્ત્રી સાંભળતે, કઈ વાર ગૂઢાર્થ પદેને વિચાર કરતે, કેઈવાર વિશિષ્ઠ કવિઓનાં રચેલાં, ભરતવિદ્યામાં વિચક્ષણ, હાવભાવમાં હસ્તાદિકની ચેષ્ટામાં ચતુર એવા નાટકીયા પુરૂષ પાસે નાટક કરાવતા, કેઈવાર ગાયક અને પાસે બહુ આલાપતાનના પ્રકારથી મને ડર અને પંચમ સુરથી ગવાયેલ એવા વેણુ-વીણાનું સંગીત સાંભળતે હતે. એવામાં એકાંત પ્રદેશમાં રહેતાં, દૂતીનાં આવાં સપા(લંભ વચને તેના સાંભળવામાં આવ્યાં.
“હે નાથ! તે વખતે તેને સંકેત આપી, પ્રતિયુવતિ–શકયને સ્વીકાર કરતાં તેં યાજજીવ લઘુતાને કલંક આપે. હે સુભગ ! તારા વિરહ રૂપ દુસહ અગ્નિને શાંત કરવા માટે તેના નિમિતે નવીન કમળનાલ લાવતાં તલાવીએમાં તે બધા ખલાસ થઈ ગયા, ઉદ્યાનના આમ્રવૃક્ષામાં ઉત્પન્ન થયેલ નવ–મંજરી માંજર છેદીને પ્રતિદિવસે તેની રક્ષા નિમિતે લાવતાં મારી આંગળીઓના નખે બધા ઘસાઈ ગયા. નજીકમાં વિવિધ કલરવ કરનાર એવી મધુર કંઠવાળી કેયલને પ્રતિક્ષણે ઉડાવતાં મારી ભુજા થાકી ગઈ. “આ પ્રિયતમ આવે છે, આ પ્રિયતમ આવે છે, આ તેજ હશે, માટે ક્ષણવાર ધીરજ ધર” એમ વારંવાર બોલતાં, હવે તે મારી જીભ પણ થાકી ગઈ છે. અત્યારે તારી પ્રિયતમાની આવી દુસહ અવસ્થા વર્તે છે, માટે જે તેને જીવતી વાંછને હાય, તે હે કુમાર ! સત્વર તેની પાસે પહોંચી જા.”