________________
જ
શ્રી મહાવીર ચરિત્ર, અને નિર્દય ભાસતા એવા ભીલ પુરૂષે મારા જેવામાં આવ્યા. તેમને જોતાં મરણ–ભયથી વ્યાકુળ થતાં તરતજ બહાર નીકળીને મેં આરક્ષક પુરૂષને બોલાવ્યા, પરંતુ જાણે મોન્મત્ત થયા હોય, મૂછિત બન્યા હોય, જાણે ચેતન રહિત થઈ ગયા હોય તેમ, અનેક રીતે બોલાવતાં છતાં પણ તેમણે હંકારમાત્ર પણ ન આવે, જેથી હું સમજી ગયો કે–અવશ્ય આ ચાર લેકે એ એમને અવસ્થાપિની-વિદ્યા અથવા ઔષધ-પ્રવેગથી અચેતન બનાવ્યા હશે; નહિ તો : આવી નિદ્રામાં તેઓ ઘેરાય નહિ,” ગમે તેમ છે, પરંતુ હવે તે હું મારા જીવિતની રક્ષા કરૂં.” એમ ધારી હું હળવે હળવે આગળ ચાલીને એક ગહન વનમાં છુપાઈ રહ્યો. પાછળથી ભીલ લેકે મારા ઘરના પત્થર અને થાંભલા શિવાય શેષ કેવમાત્ર પણ લઈને ચાલ્યા ગયા. એવામાં પ્રભાત થતાં લોકો ઉઠયા. નગરમાં વાતો થવા લાગી. ત્યારે હું અને લોકે ત્યાં આવ્યા, અને મેં - મારું ઘર જોયું, તે ત્યાં એક દિવસના ભજન જેટલું પણ બાકી રહ્યું ન હતું. એમ બધું ધન ક્ષીણ થવાથી અન્ય કોઈ સાધન ચલાવવાને દ્રવ્ય પામી શકાય તેમ પણ ન હતું. એ પ્રમાણે જ્યારે નિર્વાહને એક માર્ગ ન રહ્યો, ત્યારે હું ચિંતવવા લાગે કે આ નગરના સમસ્ત લેકમાં પ્રધાનપણે -અગ્રેસરપણે રહીને હવે એક કાર્પેટિક-ભિક્ષુકની જેમ રહેતાં હું લજજા કેમ ન પામું? દીન અને દુઃસ્થિત જનને દાન આપ્યા પછી ભેજન કરતે એ હું અત્યારે પિતાના ઉદર-ભરણમાત્રમાં તત્પર રહેતાં શી શોભા પામી શકું? અથવા પૂર્વે સેવક જનેને સાથે લઈ, અશ્વારૂઢ થઈને ફરનાર એ હું અત્યારે એકાકી પગે શીરીતે ચાલી શકીશ ? તેમજ સાથે સાથે ધૂલિકીડા કરેલ બાંધવાને વાંછિતાર્થ પૂર્યા વિના હું નિરર્થક જીવિતને કેમ ધારણ કરીશ? અત્યારે સમસ્ત વિભવ નષ્ટ થવાથી, ગર્વિષ્ઠ બનેલા શત્રુઓના સાક્ષાત્ દુસહ વચને કેમ સાંભળી શકીશ? માટે આ સ્થાન તજીને દેશાંતરમાં ચાલ્યો જાઉં.' એમ ચિંતવીને હે ઉત્તર દિશા તરફ ચા અને કેટલેક દિવસે એક ગામમાં પહોંચે. ત્યાં ભિક્ષા લઈને મેં ભેજન કર્યું અને તેમ કરતાં કેટલાક દિવસે ત્યાંજ વિતાવ્યા.
એવામાં એક દિવસે કેઈ ત્રિદં મારા જોવામાં આવે. તેને અત્યાદરથી વંદન કરીને હું તેની સમક્ષ બેઠે. પછી પરસ્પર અમે પોતપોતાની વિતક વાત કહી સંભળાવી, તેમાં મેં સંક્ષેપથી મારે વૃત્તાંત કહ્યો, એટલે ત્રિદંઘએ કહ્યું કે “હે વત્સ! શેક-સંતાપને તજીને, ધીરજને ધારણ કર. કારણકે એ વ્યતિકર સર્વ–સાધારણ છે. કહ્યું છે કે –“નિંદિતજન પાસે લક્ષ્મી જે સ્થિરતા કરતી નથી, તેમાં તે કંઈ ખેદ કરવા જેવું જ નથી, પરંતુ એ કુલટા કામિ નીની જેમ પુરૂષોત્તમ–ઉત્તમ પુરૂષને પણ ત્યાગ કરી દે છે. વળી બાળકની જેમ નિવિવેક અને પ્રમોદ પામતી એ લક્ષમી, પવિત્ર કુળ, રૂપ, બળ, વિજ્ઞાન