________________
દ્વિતીય પ્રસ્તાવ–ચેાથા ભવ.
પ
"ગ્રાહિત-વ્યાકુળ થયેલ જેમ સમ્યગ્વચનને ન માને, તેમ મહા પ્રખળ મિથ્યાત્વના વશથી તેણે લેશ પણ શ્રમધર્મીના સ્વીકાર ન કર્યાં, ત્યારે મરીચિ ચિતવવા લાગ્યા કે—“ આ કપિલ તિધના આદર કરતા નથી, તે હવે મારે પણ છત્રાદિ ઉપકરણ ઉપાડવામાં ગ્રામાંતર જવામાં, શરીરને ગ્લાનિ થતાં તથા તેવા બીજા કોઇ ખાસ પ્રયાજન વખતે એકાદ સહાયકની જરૂર છે, માટે એને પરિત્રાજકની દીક્ષા આપું. ” એમ ધારીને તેણે કપિલને પેાતાની દીક્ષા આપી અને કંઇક માહ્ય કાનુષ્ઠાન પણ શીખવ્યુ, એ પ્રમાણે ર ંગેલા વયુગલને ધારણ કરી, હાથમાં ત્રિૠંડ લઇ, કમંડલ પ્રમુખ ઉપકરણયુકત તે કપિલ, મરીચિને પિતા, દેવ, સ્વામી, પરમ ઉપકારી, રત્નનિધાનને અતાવનાર તથા જીવિતદાન આપનાર સમાન સમજી તેની ઉપાસના કરતા તે ગ્રામાનુગ્રામ તેની સાથે ભમવા લાગ્યા. એ રીતે કાલ નિમન કરતાં મરીચિ ચેારાશી લાખ વરસનું સંપૂર્ણ આયુષ્ય પાળી, પેાતાના દુષ્કને આલેચ્યા અને પ્રતિક્રમ્યા વિના કાળ કરી બ્રહ્મ દેવલેાકમાં દંશ સાગરોપમના આયુષ્યવ ળે તે દેવ થયા. અહીં કપિલ પણુ શાસ્ત્રના પરમાને શિખ્યા વિના, માત્ર બાહ્ય ઉપ કરણ ધારણ કરવામાં રસિક, મરીચિના કહ્યા પ્રમાણે કાનુષ્ઠાનથી પરમ કષ્ટ પામતા તે એકાકી ભમવા લાગ્યા, તેનેા વિલક્ષણ વેશ જોઇ પ્રથમ પ્રમાણે ઘણા લેાકા તેની પાસે ધમ સાંભળવા આવતા, એટલે તે પણ શ્રમણ-શાસ્ત્રોમાં અજ્ઞાનતાને લીધે તથા યથા ધ દેશનાની પદ્ધતિથી અજ્ઞાત હાવાથી વિચારવા લાગ્યા કે— યુકતાયુકત પરિજ્ઞાનથી રહિત એવા પુરૂષને આંતર કારણુ સમજ્યા વિના માન છે એજ સર્વાનુ સાધન છે' એમ ધારી ગાઢ મૈાનત્રત આદરીને તે દિવસેા વીતાવવા લાગ્યુંા.
એકદા આસુરિ રાજપુત્ર પ્રમુખ શિષ્યવ`ને પરિવ્રાજક વ્રત આપી, તેમને યથાદિષ્ટ બાહ્ય અનુષ્ઠાન દર્શાવી, ચિરકાલ માલતપ આચરી, મરણુ પામીને કપિલ બ્રહ્મ દેવલેાકમાં દેવતા થયા. ત્યાં પૂર્વે ન સાંભળેલ અને ન જોયેલ એવી અદ્ભુત દેવલક્ષ્મી જોતાં અત્યંત આશ્ચય પામીને કપિલ ચિંતવવા લાગ્યા કે— હું ધારૂં છું કે મેં શું દુષ્કર તપ આચરેલ હશે ? કે ચંદ્રમા સમાન નિળ અને ઉત્તમ શીલ પાળ્યું હશે ? કે દુષ્કર તપ અને નિયમમાં દત્તચિત્ત સાધુ-પાત્રાને પૂર્વે સ્વભુજાથી ઉપાર્જન કરેલ વિત્ત કે અશનાર્દિકનું દાન આપ્યું હશે ? અથવા તે સાહસ અવલખીને પ્રજવલિત જવાળાની શ્રેણિયુક્ત એવા અગ્નિને પેાતાના દેહ અર્પણ કર્યાં હશે ? ” એ પ્રમાણે વિવિધ સંશયમાં ચિત્ત ચલાવી, ક્ષણવાર પછી તે ખરાખર જાણવા નિમિત્તે તેણે અવધિજ્ઞાનથી ઉપયેગ દીધો. એટલે પારિવ્રાજ્ય પામેલ પેાતાના દેહને જીવ રહિત દીઠા અને મુગ્ધ બુદ્ધિને લીધે ગ્રંથાથી બાહ્ય એવા પેાતાના તે શિ