________________
અટમ પ્રસ્તાવ-પ્રથમ અણુવ્રતે હરિવર્મ કથા.
" શું તમે અહીં કાંઈ પણ સાંભળ્યું?” તેઓ બોલ્યા- “હે સ્વામી! શું?”
પ્રધાને કહ્યું- આકાશમાં જતી દેવીઓએ આ પ્રમાણે કહ્યું કે-આ રાજા પોતાના પુત્રના દેષથી મરણ પામશે. ” આ પ્રમાણે તે પ્રધાનનું વચન સાંભળીને “ અનુકૂળ બલવું એ જ સેવકને ધર્મ છે ” એમ વિચારીને તેની અનુવૃત્તિવડે તે પરિવાર બે કે–“હે સ્વામી ! હા અમે પણ સાંભળ્યું, પરંતુ આ અમંગળ છે એમ જાણીને અમે પહેલા ન બેલ્યા.” ત્યારે પ્રધાન બોલે કે –“ અરે ! જે પિતાતુલ્ય સ્વામીનું આ પ્રમાણે થાય, તો મારા જીવિતવડે સર્યું.” એમ બેલીને તે પ્રધાન પિતાની પાસે રહેલા કાજળના સમૂહ જેવા શ્યામ વિકસ્વર કાંતિસમૂહવાળા અને ગ્રહણ કરી માયાકપટથી પિતાનું ઉદર વિદારવા લાગ્યું. તે વખતે કઈ પણ પ્રકારે બળાત્કારથી તેનો હાથ મરડીને, ખ ઝુંટવી લઈને પરિવારજનો તેને ઘેર લઈ ગયા. ત્યાં તે મહાકપટના સ્વભાવથી ખાવું, પીવું અને શરીરને સત્કાર વિગેરે સર્વને ત્યાગ કરી એક જીર્ણ માંચા ઉપર પડીને આ દિવસ રહ્યો. દિવસને છેડે સભામાં રહેલા રાજાએ અમાત્યને નહીં જોઈને પ્રતિહારીને પૂછયું કે- આજે અમાત્ય નથી આવ્યા તેનું શું કારણ છે ?” તેણે જવાબ આપે કે–“ હે દેવ ! હું બરાબર જાણતું નથી.” રાજાએ કહ્યું “ તું પિતે અમાત્યને ઘેર જઈને તેને નહીં આવવાનું કારણ પૂછ.” તે સાંભળી “જેવી આપની આજ્ઞા” એમ કહીને પ્રતિહારી તેને ઘેર ગયે. ત્યાં જીર્ણ માંચામાં પડેલા શ્યામ વર્ણવાળા અમાત્યને જોયે. એટલે તેણે તેને પૂછ્યું કે-“હે અમાત્ય ! કેમ અકસ્માત્ આવા પ્રકારની અવસ્થાને પામ્યા છો ? તેનું કારણ કહે. તમારા નહીં આવવાથી રોજા સંતાપ પામે છે.” આ પ્રમાણે તેણે કહ્યું (પૂછ્યું, ત્યારે લાંબો નિઃશ્વાસ મૂકીને અમાત્યે કહ્યું કે–“હે પ્રતિહારી ! નિરર્થક પૂર્વવૃત્તાંતના કહેવાથી શું ફળ છે ? હમણાં માત્ર આટલું જ કહેવા લાયક છે કે
જેના પ્રસાદવડે સમગ્ર લોકમાં મને પૂજ્યપણું પ્રાપ્ત થયું છે અને ચિરકાળ સુધી લક્ષમી ભેગવી છે, તે હરિવર્મ દેવ(રાજા)નું સાંભળી ન શકાય તેવું વિનાશને સૂચવનારું તેવા પ્રકારનું વચન સાંભળીને હજુ સુધી આ નિર્લજજ જીવિતને હું કેમ ધારણ કરું છું ?”, ( આ પ્રમાણે બે ગાથા કહીને તે અમાત્ય વસ્ત્રવડે પોતાનું મુખ ઢાંકીને મૌનપણે રહ્યો. આના વચનને પરમાર્થ નહીં જાણવાથી તે પ્રતિહારે તેના