________________
૪૪૨
શ્રી મહાવીરચરિત્ર.
પુણ્યશાળી નગરના લેકો આ પ્રમાણે વિલાસ કેમ કરે? હું તે હંમેશાં લખી ભિક્ષાના કાળીયા ખાવાવડે પિતાનું ઉદરમાત્ર પણ ભરી શક્તો નથી, તેથી મારે ગ્રહવાસ કરીને સર્યું. ધર્મનું જ ઉપાર્જન કરું.” આ પ્રમાણે વિચારીને તે જવલાપ્રભ નામના તાપસની પાસે ગયો. ત્યાં તેણે તેની પાસે દીક્ષા ગ્રહણ કરી અને વિવિધ પ્રકારના તપ કરવા લાગે. આ પ્રમાણે અજ્ઞાન તપવડે તેણે ભેગ ઉપાર્જન કર્યા. એક દિવસે ઘણું કંદમૂળ અને ફળ ખાવાવડે કરીને તેને પેટમાં શૂળ ઉત્પન્ન થયું. તેનાથી હણાઈને મરણ પામીને વસંતપુર નગરમાં હરિચંદ્ર રાજાની અનંગસેના નામની પટ્ટરાણીની કુક્ષિમાં પુત્રપણે ઉત્પન્ન થયે. સમય પૂર્ણ થયે જન્મે. તેનું વધામણું કર્યું અને તેનું હરિવર્મા નામ પાડયું. પછી બાલ્યાવસ્થાથી મુક્ત થયા ત્યારે કળાનું કુશળપણું પમાડ્યો અને આઠ રાજકન્યાઓ સાથે પરણા. એકદા રાજ્યને યોગ્ય " છે એમ જાણીને હરિચંદ્ર રાજાએ મેટા વૈભવવડે મંત્રી, સામંત અને પુરના લેકની સમક્ષ તેને પિતાના સ્થાન પર સ્થાપન કર્યો. તે માટે રાજા થયે. પછી હરિચંદ્ર રાજા પણ કામગથી નિર્વેદ પામી વનમાં ગયા. ત્યાં દિશા પ્રેક્ષક જાતિના તાપસની પાસે દીક્ષા ગ્રહણ કરી, અને તેમના કહેવા પ્રમાણે તેમને ધર્મ પાળવા લાગે. હરિવર્મ રાજા પણ વિધિ પ્રમાણે પ્રજાનું પાલન કરતું હતું અને કાળને અનુસરીને નીતિમાર્ગને પ્રવર્તાવતે હતે. એ રીતે રાજ્યભારને વહન કરવા લાગ્યું. અનુક્રમે વિષયસુખને અનુભવતા તેને પુત્ર ઉત્પન્ન થયો. તેનું હરિદત્ત નામ પાડયું. હવે તે રાજાને સમગ્ર રાજ્યના
વ્યાપારને જાણવામાં નિપુણ અને સમગ્ર નીતિશાસ્ત્રમાં વિચક્ષણ વૈશ્રમણ નામને અમાત્ય (પ્રધાન) હતે. તે એક વખત અવસર પામીને વિચારવા લાગે કે-“જે હું કાંઈ પણ છિદ્ર પામું તે આ રાજાને મારી નાંખીને હું પિતે જ રાજ્યને અંગીકાર કરું. સામંત રાજા મારે આધિન છતાં શા માટે મારે દાસપણું કરવું જોઈએ? તે પણ કઈ પણ ઉપાયવડે આ રાજાના પુત્રને પ્રથમ વિનાશ કરું. પછી આ રાજાને વિનાશ સુખે કરીને થશે.” આ પ્રમાણે વિચારીને બીજે દિવસે કેટલાક મુખ્ય માણસને સાથે લઈ ઉદ્યાનમાં ગયે. ત્યાં ઉત્તમ વૃક્ષની છાયામાં બેઠે. પછી એક ક્ષણવાર બેસીને કપટથી એકદમ તે સ્થાનથી ઊભો થયે. બેલતા (પૂછપરછ કરતા પરિવારને નિવારીને ઊંચું મુખ રાખી, નિમેષ રહિત દષ્ટિવડે આકાશ સન્મુખ જોઈને અત્યંત વિસ્મયને ધારણ કરતે પોતાના પરિવારને આ પ્રમાણે કહેવા લાગે કે-“હે હે સેવકે!
૧ માર્ગમાં ચાલતાં પાણી છાંટતા જાય એવા આચારવાળા.