________________
દ્વિતીય પ્રસ્તાવ ત્રીજોભવ.
ઉત્તમ ધર્મને ત્યાગ કરતાં, મારી નિંદા નહિ કરે ? અથવા કયા મહાપાપીઓના દ્રષ્ટાંતરૂપ હું નહિ બનું ? માટે હવે ઘરે જવું તે સર્વથા અયુક્ત જ છે; પરંતુ હવે તે ગમે તે રીતે પિતાના મનને શુદ્ધ નિગ્રહ કરે એજ મને યુક્ત છે. છતાં તે પર્વતના શિખર પરથી આળોટતા મોટા પત્થરની જેમ, પ્રલયકાળના વાયુથી ઉછળતા સિંધુ-સાગરના મોટા કલેલ સમાન, પ્રચંડ સૂર્યમંડળમાંથી નીકળતા પ્રભાસમૂહ તુલ્ય અને અત્યંત સુકાઈ ગયેલા જંગલમાં બળતા મહા અગ્નિ સમાન ક્ષણવાર પણ સ્થિર રાખવાને હું સમર્થ નથી. વળી આ યતિધર્મ અત્યંત અપ્રમત્ત અને મહા સત્વશાળીને જ આદરવા -પાળવા યોગ્ય છે, અને હું તે દુર્દત ગર્દભ સમાન છું. એ તે પ્રબળ ઝંધવાળા મહા હસ્તીની જેમ મહાન જનને ધારવા એગ્ય છે અને હું ને કાયર છું, જેથી વારંવાર ભ્રકુટીની ભયંકરતા બતાવતા ઉત્કટ સુભટથી અત્યંત ભીષણ સંગ્રામમાં કેમ જઈ શકું? વળી દુસહ પરિસોરૂપ સિન્યથી પરાજિત થયેલ હું અઢાર હજાર શીલાંગથી અભિરામ એવા યક્ત શ્રમધર્મને આચરવાને સર્વથા અસમર્થ છે. વળી આ સંયમ તે મેરુપર્વત સમાન વહ છે અને હું તો ભમ પરિણામવાળે છું, તે એવા કાયર મનના મારે જ... પર્યત એને ભાર શી રીતે ઉપાડો ? ભવ-વિનાશથી પ્રગટપ્રભાવી એવા એ પિતામહ-ભગવંત જો કે કરતલમાં રહેલ ફળની જેમ મારું વિઘટિત મન જાણી રહ્યા છે, તથાપિ સંસારના ઉદ્વેગથી વિરક્તપણે આવી પ્રવૃત્તિથી મહાઘેર મુનિધર્મ પાળવાને કેમ સમર્થ થઈ શકું ? ધર્મગુરૂની અનુવૃત્તિ-આજ્ઞા કદાચ થોડા દિવસ તે પાળી શકાય, પરંતુ આજન્મ સંયમ શી રીતે પળાય ? હવે મારું મન ઓસરી ગયું છે, જેથી કલંક રહિત-નિર્દોષ સંયમ આચરવાને તે હું અસમર્થ જ છું અને ગૃહસ્થપણું તે અશુભ છે, તે હવે ક ઉપાય આદરૂં?”
એ પ્રમાણે “શું કરવું? ” એવા વિચારમાં મૂઢ બનેલા, કર્મોના અચિંત્ય મહિમાથી, અપાર સંસાર-સાગર પરિભ્રમણની અનુકૂળતાથી, જીવને અવશ્ય ભવિતવ્યતાના ગે તથાવિધ ભાવના ઉત્પન્ન થવાથી તથા આમતેમ ઉભય પ્રકારના માર્ગને અનુકૂળ ઉપાય શોધતા એવા મરિચિ મુનિને પિતાની મેળે આવા પ્રકારની બુદ્ધિ ઉત્પન્ન થઈ આવી કે-“મહાત્મા-મુનિએ મન, વચન, કાયાના ત્રણ દંડથી રહિત છે અને અશુભ પ્રવૃત્તિના ત્યાગથી સદા નિર્દોષ શરીરની પ્રવૃત્તિવાળા છે, અને હું એવા પ્રકારના ગુણથી રહિત છું, જેથી ઇંદ્રિએ મને જીતી લીધેલ છે તથા ઉર્ફેખલ મન, વચન, કાયાના દંડથી અભિભૂત છું, તે માટે એવા પ્રકારના મને સચ્ચરિત્રપ્રકાશક ત્રિદંડરૂપ ચિન્હ છે, અને વળી એ ત્રિદંડને વારંવાર જોતાં પિતાના દુશ્ચરિત્રના પ્રચ્છાદન