________________
શ્રી મહાવીર ચરિત્ર.
અહીં દશ પ્રકારની આવશ્યક સામાચારી પાળતાં, સિદ્ધાંતમાં બતાવેલ સચમ-કરણમાં પરાયણ, સંસારની અસારતાને ભાવતાં, અઢાર પ્રકારના બ્રહ્મચને આચરતાં તે મરીચિ મુનિએ ઘણાં વરસે વ્યતીત કર્યાં. એવામાં એકદા ઉનાળામાં અગ્નિની જવાળા સમાન વિકરાળ સૂર્યના કિરણેા તપતાં, લુવારની ધમાતી ધમ્મણુ સમાન ભારે ગરમ પવન વાતાં, વિરહિણી મહિલાના હૃદય તુલ્ય મહીતલ તપતાં, સ્નાન ન કરવાના ચેગે પ્રસરતા બહુ મેલથી બ્યાસ શરીર હોવાથી, આખા શરીરે વહેતા પસીનાના સમૂહથી વ્યાકુળતા થતાં અને અત્યંત ખેદ પામતાં, ઢઢ ચારિત્રાવરણીયક`ના દોષથી હૃદય મિલન થતાં, મિત્રના અભાવે અને ગુરૂકુળના વાસમાં રહ્યા છતાં છઠ્ઠુ, અર્જુમના દુષ્કર તપથી શરીર કૃશ થયા છતાં, સદા અગીયાર અંગ અને સૂત્રાર્થ ચિતવતાં છતાં, પ્રચંડ ગીષ્મના તાપથી સર્વાંગે સંતપ્ત થતાં તૃષ્ણાથી પરાભવ પામેલ એવા મરીચિ મુનિનું મન સંયમથી તરતજ પલટી ગયું–શિથિલ થયું.
૧
અત્યંત અલિષ્ઠ માહ સુભટ જ્યારે આવા મહાત્માઓનુ મન પણ ચલાયમાન કરી મૂકે છે, તે અઘટિતને સુઘટિત કરવામાં સમર્થ એવા કર્માંને શુ સાધ્ય ન હૈાય ? અને વળી જ્યાં સુધી માહ–મહાપિશાચના પાશમાં પ્રાણી પડચા નથી, ત્યાં સુધીજ ધબુદ્ધિ જાગૃત રહે છે અને ત્યાં સુધીજ પ્રાણી નિદિત વ્યવહારને પરિહાર કરી શકે છે, વળી એથી મેાક્ષ મહા નિધાન નષ્ટ થાય છે અને પછી તરતજ વિષધરાની જેમ માવીશ પરીષહા, પ્રયત્નશીલ શ્રમણને પરાસ્ત બનાવી દે છે.
હવે સંચમથી શિથિલ થયેલા મરીચિ મુનિએ વિચાર કર્યાં કે— અત્યારે સમ્યક્ પ્રકારે સાધુપણું' પાળવાને હું સ`થા અસમર્થ છું. માટે શું કરૂ ? કયા ઉપાય આદરૂ ? શું દેશાંતર ચાલ્યા જાઉં કે ફાઈની સાધના કરૂ ? અથવા તેા એવા વિકલ્પા કરવાથી શુ' ? દીક્ષાના ત્યાગ ’કરી હવે અત્યારે પેાતાના ઘરે ચાલ્યા જાઉં. અથવા તા એ મા પણ મારા માટે સલામત નથી. કારણ કે—ચતુરૂષિ મેખલાથી મંડિત મહી મહિલાના અધિપતિ, પ્રચંડ ભુજદંડથી દુર્થાંત શત્રુવને દલિત કરનાર, પ્રણામ કરતા સમસ્ત ભૂપાàાના મુગટના કિરણ-સમૂહથી જેના ચરણ ચિત્ર-વિચિત્ર થયેલ છે, છન્નુ કેડિટ ગામના નાથ તથા જેની આજ્ઞા અખંડ પ્રવર્તે છે એવા ભરત ચક્રવર્તીના પુત્ર થઇ, પેાતાની મેળે તજી દીધેલ ગૃહાર્દિકના પુનઃ સ્વીકાર કરતાં હું લજ્જા કેમ ન પામું ? અથવા તે ઘરે જતાં મને પ્રતિજ્ઞાભ્રષ્ટ જાણીને મારા માતપિતા લજ્જાથી નતમુખા કેમ ન થાય ? અથવા હિમ, હાર, ગાક્ષીર, કુંદપુષ્પ અને ચંદ્રમા સમાન ધવલ ઇક્ષ્વાકુ કુળને હું પ્રથમ કલબેંક લગાડનાર કેમ ન થાઉં ? વળી સાથે વૃદ્ધિ પામેલ એવા મારા બંધુઓ, અંગીકાર કરેલ