________________
૩િ૫૪
શ્રી મહાવીરચરિત્ર,
પણ જાણી શક નથી. હવે જેવી આપની આજ્ઞા. તે પ્રમાણે બજાવવા તૈયાર છું.” એમ બેલતાં રાજાએ ધર્મશાસ્ત્રપાઠક તવવાદીને બેલા અને પૂછયું કે હે ભદ્ર! તારા ધર્મશાસ્ત્રમાં બધા મતવાદીઓના આચાર બતાવેલા હશે, તે કહે કે ભગવંતે કે આભગ્રહ ધારણ કર્યો છે. ? વળી હે અમાત્ય ! તું પણ બુદ્ધિ-બલિષ્ઠ છે, તે વિચાર કર કે અહીં શે ઉપાય લે ?' એટલે ક્ષણવાર વિચારીને તેમણે કહ્યું કે “હે દેવ! દ્રવ્યું, ક્ષેત્ર, કાલ, ભાવના ભેદથી ભિન્ન ભિન્ન ઘણું અભિગ્રહે તેમજ સાત પિડેષણ અને સાત પાન-એષણ બતાવેલ છે તેથી કઈ અભિપ્રાય સમજાતો નથી.” ત્યારે રાજાએ નગરીમાં સર્વત્ર ઉદ્ઘેષણ કરાવી કે ભિક્ષા માટે ભમતા ભગવંતને અનેક પ્રકારની શિક્ષા ધરવી.” એમ સાંભળતાં પરભવના સુખાભિલાષી, વિચિત્ર વેષધારી અને અપ્રમત્ત એવા નગરજને, પ્રતિજ્ઞામાં ' ધીર અને ગોચરીએ નીકળેલા ભગવંતને પ્રતિદિન અનેક પ્રકારની ભિક્ષા ધરવા લાગ્યા, પણ પ્રભુ તે સ્વીકારતા નહિ. એમ યથાસમીહિત પિંડવિશુદ્ધિ પ્રાપ્ત ન થતાં પણ શરીરે અપ્લાન તથા અદીન ભાવે ભગવંત તે જ નગરીમાં વિચરી રહ્યા છે.
એવામાં શતાનીક રાજાના ચરપુરૂષોએ આવીને નિવેદન કર્યું કે-“હે દેવ! તમારો પૂર્વ શત્રુ દધિવાહન રાજા અત્યારે અ૫-પરિવારવાળો અને પ્રમત્ત થઈને વર્તે છે માટે જે પાંચ દિવસમાં આપ ત્યાં જાઓ તે અવશ્ય વાંછિતાર્થની સિદ્ધિ થાય.” એમ તેમના કહેતાં રાજાએ પ્રયાણભેરી વગડાવી, જેથી સુભટે બધા સજજ થયા, સામતે સંક્ષેભ પામ્યા, રાજા સર્વ સામગ્રીથી પ્રયાણ કરતાં નાવ પર આરૂઢ થયે. પછી પવનની અનુકૂળતા તથા કણધારનાવિકની કુશળતાએ એક રાત માત્રમાં અણધાર્યા, આગમને તે ચંપાનગરરીમાં પહોંચે. ત્યાં પામ્યા પહેલાં તે તેણે નગરીને ઘેરી લીધી. એવામાં દધિવાહન પણ સામગ્રી વિના યુદ્ધ કરવાને અસમર્થ બની- આ પ્રસંગે હવે શું કરવું ?” એમ મનમાં વ્યાકુળ થતાં, મંત્રીઓએ તેને જણાવ્યું કે-“હે સ્વામિન્ ! તમે વ્યાકુળ કેમ થાઓ છે ? અત્યારે તે સર્વથા પલાયન જ યુક્ત છે. કહ્યું છે કે કુળને અર્થે એકનો ત્યાગ, ગામને અર્થે કુળને, દેશને અર્થે ગામને અને આત્મા-પિતાને અર્થે પૃથ્વીને પણ ત્યાગ કરે. પ્રસંગ-ગ્ય વાક્ય, સાવ તુલ્ય પ્રિય, તથા આત્મશક્તિ પ્રમાણે કોપ-એ જે જાણે તે પંડિત, પરાક્રમથી પેદા કરવા લાયક લયમી તે ફરીને પણ તરત પ્રાપ્ત થશે, પરંતુ જીવિત નષ્ટ થતાં તે તે જ દેહવડે પુનઃ . દુર્લભ છે. બધી વસ્તુઓમાં જીવિતવ્ય જ અનુપમ છે, અને તેને માટે જ