________________
. સપ્તમ પ્રસ્તાવ-વીર અભિગ્રહ અને રાણી વિગેરેનો શોક. ૩પ૩ કા ભૂલી ગઈ, શરીર-ગારને ત્યાગ કર્યો અને કરતાલે ગાલ રાખી બેસી ગઈ. એવામાં અમાત્ય આવ્યું. તેણે તથાવિધ સુનંદાને જોતાં પૂછ્યું કે“હે કમલમુખી ! નિષ્કારણ આમ શેકાતુર જેવી કેમ દેખાય છે? મારાથી કાંઈ તારે અપરાધ થયે હેય તો તે યાદ નથી. હું પિતે અવિનયના પરિહારમાં પરાયણ હોવાથી પરિજન પણ તારું પ્રતિકૂળ કરનાર સંભવે નહિ.” તે બેલી–હે પ્રાણનાથ ! તેવા ખોટા વિચારે લાવવાની જરૂર નથી. અલ્પમાત્ર પણ કોઈને અપરાધ નથી, પરંતુ જેના પ્રભાવથી દુર્ગમ ભવાસેવ લીલાથી ઓળંગી શકાય, મને રથને અગોચર અને પુનરાગમ રહિત શિવપદ પામી શકાય તેમજ માથે આવી પડતી આપત્તિઓ પણ અતિભયંકર છતાં નાશ પામે એવા ભગવંત વર્ધમાન સ્વામીને ભિક્ષા ન લેતાં ઘણું દિવસો થઈ ગયા. કંઈ સમજાતું નથી કે તેમણે ક્યો અભિગ્રહ ધારણ કર્યો હશે, તે તમારા બુદ્ધિવિભવથી શું અને અમાત્યપદવીથી પણ શું? કે એ અભિગ્રહ જાણવામાં ન આવે.” અમાત્ય બેત્યે –“હે પ્રિયે ! સંતાપ તજી દે. હું કાલે એવો ઉપાય લઈશ કે જેથી એ અભિગ્રહ જાણી શકાશે.” એવામાં મૃગાવતી રાણીની વિજયા નામે પ્રતિહારી એ કથા ચાલતી હતી ત્યાં કંઈ કારણે આવી ચડી. તે સાંભળીને તેણે બધું મૃગાવતીને કહી સંતાલાવ્યું, જે સાંભળતાં મૃગાવતી પણ બહુ દુઃખ પામી અને શેકાતુર થઈ બેઠી. તેવામાં રાજાએ ત્યાં આવતાં તેને પૂછ્યું કે- “હે દેવી ! આમ આકુળ-વ્યાકુળ કેમ દેખાય છે?” તે બેલી–“હે દેવ ! શું કહું ? તમે દુર્ગ–દુર્ગતિના મૂળરૂપ આ રાજ્યભારથી વિવેક બેઈ બેઠા છે જેથી એટલું પણ જાણતા નથી કે–સ્વામી જ્યાં વિચરે છે અને શિક્ષાને માટે શાને ભમે છે ?' એમ બહ નિબંછીને તેણે અભિગ્રહને વ્યતિકર કહી સંભળાવ્યો. ત્યારે રાજાએ કહ્યું– દેવી ! શાંત થા. કાલે ગમે તે રીતે પરમાર્થ જાણું લઈશ.” એમ કહી રાજાએ સભામાં બેસતાં સુગુપ્ત અમાત્યને બોલાવ્યા. તે આવી, સજાને પ્રણામ કરી યથોચિત સ્થાને બેઠે. પછી રાજાએ તેને કહ્યું કે
અમાત્ય ! શું એ તને યુક્ત છે કે અહીં વિચરતા ભગવંતને પણ તું જાણુતે નથી ? અહો ! તારે પ્રમાદ ! અહે ! સદ્ધર્મ પ્રત્યે તારી વિમુખતાબેદરકારી કે આજે નિરાહારપણે રહેતા અને અભિગ્રહ જાણવામાં ન આવવાથી સ્વામીને ચાર માસ થવા આવ્યા.” સુગુપ્ત કહ્યું- હે દેવ ! ઉપરાઉપરી કામ આવી પડતાં અને ઘરવામાં વ્યાકુળ હેવાથી હું કંઈ ૪૫.