________________
૩૪૪
શ્રી મહાવીરચરિત્ર. તે પથિક અને અનાથને દેતે, બીજા પુટમાં જે આવતી તે કાગ, કૂતરા પ્રમુખને દેતે, ત્રીજા પુટમાંથી મત્સ્ય, મગર પ્રમુખ જલચર અને તે આપતે અને જે ચોથા પુટમાં પડતું તે પિતે આસક્તિ વિના જમતે. એમ સદા દુષ્કર તપમાં તત્પર છતાં સજ્ઞાનહીન એ તે તથા પ્રકારે પાપ વિનાશ કરી શકો નહિ કે જિનમાર્ગે ચાલનાર સાધુ અ૫ તપથી પણ જે કર્મો ખપાવી શકે, અથવા તે લોખંડ પણ રસના ગે હેમ બને છે. હવે તેવા દુષ્કર બાળતપથી કૃશ-લક્ષ અને માત્ર અસ્થિ ચર્મરૂપ શરીર રહેતાં તે ચિંતવવા લાગે કે... હવે હું ક્ષીણ થયે છું, છતાં હજી કંઈક પૌરૂષ છે, તેટલામાં ઉચિત સ્થાને જઈને હું અનશન કરૂં.” એમ ધારી, ચતુષ્પટ પ્રમુખ ઉપકરણ એકાંતે તજી, બિભેલ સંનિવેશના ઈશાન-વિભાગમાં જઈ, તેણે ભજનનું પ્રત્યાખ્યાન કર્યું. એવામાં ચમરચંચા રાજધાની ઇદ્ર રહિત હતી એટલે તે બાળતપસ્વી પૂરણ લગભગ બાર વર્ષ પ્રવજ્યા-પર્યાય પાળી, એક માસની સંખનાથી શરીર ખપાવી, મરણ પામતાં, તે ચમરચંચા રાજધાનમાં ચમરેંદ્રપણે ઉત્પન્ન થયા. પછી પર્યાપ્ત ભાવને પામતાં વિવિધ મણિરત્નના કિરણેથી દેદીપ્યમાન, વિકસિત પુષ્પથી શેભાયમાન, સવિલાસ દેડતી દેવાંગનાઓના લલિત કરતથી ચાલતા ચામરોવડે ભારે આકર્ષક એવા પિતાના ભવન-વિભાગોને શાંત મને આમતેમ જોતાં જેટલામાં તે ઉચે જુએ છે, તે સૌધર્મ દેવામાં સમસ્ત દેવ-સમૃદ્ધિથી સુંદર, ઘનસાર મિશ્ર કાલાગરૂના ભારે ધૂપ-ધૂમથી વ્યાસ, દ્વાર પર સ્થાપેલા અને વિકસિત કમળથી ઢાંકેલા પૂર્ણકળશવડે વિરાજિત, નિર્મળ મણિની ભીતના પ્રકાશથી જ્યાં અંધકાર નિરસ્ત થયેલ છે, અવાજ કરતી કનક-કિંકિણીઓથી યુક્ત દવજાઓ જ્યાં ઉછળી રહી છે, સ્થાને સ્થાને જ્યાં મુક્તાફળના ઝુમખા લટકી રહ્યા છે, વિવિધ મણિરત્નથી બનાવેલ અને પ્રાંતે પ્રવર વેદિકાથી વેષ્ટિત એવા સોધર્માવત સક વિમાનમાં સૌધમાં સભાને વિષે સિંહાસન પર બેઠેલ, ચોરાશી હજાર સામાનિક દેવ તેમજ બીજા અનેક કટાકોટી દેવડે અંજલિપૂર્વક ઉપાસના કરાતે, શ્રેષ્ઠ પટહ પ્રમુખ વાઘદવનિથી મિશ્ર મૃદ. ગના તાલ અનુસારે થતાં સંગીતમાં પ્રમોદથી નૃત્ય કરતી દેવાંગનાઓને તે તથા કલ્પનામાં ન આવી શકે તેવા સુખ-સમૂહને અનુભવતે અને પોતે હાથમાં વજને ધારણ કરતા પુરંદર તેને જોવામાં આવ્યો. તેને જોતાં ઈષ્ય તેમજ ક્રોધમાં આવી ચમરેંદ્ર ચિતરવા લાગે કે– અરે ! આ દુષ્ટલક્ષણ, અપથ્યની પ્રાર્થના કરનાર, લજજા--મર્યાદા રહિત, દેવકુળને કલંકરૂપ અને અકાળે