________________
૩૮૨
શ્રી મહાવીરચરિત્ર. નીકળી પડયે, અને આગળ ચાલતાં વિપરીત શિક્ષાવડે વિવશીભૂત અશ્વના વેગને અટકાવવા કુમાર જેમ જેમ લગામ ખેંચતે તેમ તેમ અપથ્ય સેવતાં પ્રગટતા રોગની જેમ તે ભારે વેગથી ચાલવા લાગે, જેથી પરિજન બહુ દૂર રહી ગયું અને દુષ્કર્મની જેમ આ એકલા કુમારને મહા અટવીમાં નાખી દીધા તથા પિતે ભારે શ્રમથી ખિન્ન થતાં તરતજ મરણ પામે. એટલે તૃષ્ણકાંત કુમાર આમતેમ પાણી શોધવા લાગે, પરંતુ અતિગહન અટવીમાં કયાં પાણી ન મળવાથી તે એક વૃક્ષની શીતલ છાયામાં બેસીને ચિંતવવા લાગે કે –“અહા ! કર્મ પરિણતિ કુટિલ છે, અહો ! દુષ્ટ દૈવ સ્વછંદી છે કે જે સર્વથા અચિંતિત કાર્ય આમ ઉપસ્થિત કરે છે. અથવા તે એ ખેદ કરવાથી શું ? સાત્વિક જ સત્પરૂષ હોય છે. ” એમ વિચાર કરતાં ક્ષણવાર પછી તે સ્થાને ધનુષ્ય અને બાણને ધારણ કરતા એક ભીલ આવી ચડ્યો. કુમારે તેને પ્રીતિભાવથી પૂછયું-“હે ભદ્ર! આ પ્રદેશ કર્યો? અને પાણી કયાં મળશે?” તે બેલ્ય-કાદંબરી મહાઇટવીને આ મધ્યભાગ છે. અહીંથી થોડે દૂર પાણી હશે, પરંતુ અહીં દુષ્ટ સ્થાપદો વધારે હોવાથી પાણી હાથ લાગવું મુશ્કેલ છે, તે હે મહાનુભાવ! જે તું પિપાસિત હોય તે ચાલ, હું પોતે તને તે જલાશય બતાવું.” એમ સાંભળતાં કુમાર તે વચન માની, તેની સાથે સાથે ચાલે અને ધનુષ્ય પર બાણ ચડાવતાં તે ભીલે બતાવેલ માર્ગે જતાં કુમાર સરોવરે પહોંચ્યા. ત્યાં સ્નાનપૂર્વક જળપાન કરી પિપાસા રહિત થતાં તે ચિંતવવા લાગ્યું કે –“અહે! આ તે નિષ્કારણ ઉપકારી.” એમ ધારી કુમારે તેને નામાંક્તિ મુદ્રારત્ન આપ્યું, જે તેણે પિતાની અંગુલિમાં પહેરી લીધું. પછી તે ભીલ તેને પિતાની ગુફામાં લઈ ગયે અને કેળાં પ્રમુખ ફળનું ભોજન કરાવ્યું. એવામાં સંધ્યા થતાં કુમારે ભીલને કહ્યું કે–“અહો ! મને તે અતિકૌતુક છે કે આ મહા અટવી અનેક આશ્ચર્યોના સ્થાનભૂત છે, તે
જ્યાં અનેક આશ્ચર્યો વિદ્યમાન હોય તેવું કઈ સ્થાન બતાવો.” ભીલે કહ્યુંએમ હોય તો ચાલ બતાવું.” એટલે તેઓ એક ગહન પ્રદેશમાં નીકળી ગયા કે જ્યાં એક તરફ રક્ત ચંદનથી મંડળ આળેખેલ હતાં અને બીજી બાજુ કણેરનાં રક્ત પુની માળાઓ પડેલી હતી, એક ભાગે મંત્રવાદી લેકે ગુગળની ગુટિકાઓ અગ્નિમાં હોમતાં તેની ઉછળતી ગંધવડે અભિરામ અને બીજી તરફ ભેગા થયેલા ધાતુવાદી લેકે ધાતુ-પાષાણુને ધમી રહ્યા હતા, એક તરફ વિવિધ ઔષધિ-રસથી ભસ્મ બનાવવામાં આવતી અને બીજી બાજુ. પદ્માસને બેઠેલ જોગણીઓ મનની એકાગ્રતા સાધી રહી હતી–એવું તે વન