________________
પણ પ્રસ્તાવ-સુરસેન રત્નાવલી જન્માદિ.
૨૯૭
તિર્યચપણને પામે. એમ લાબે વખત તેણીથી વિયુક્ત રહી, સંસારમાં પરિભ્રમણ કરતાં, શુભ કર્મના ગે હે રાજન્ ! તારા ઘરે તે પુત્રપણે ઉત્પન્ન થયે છે, પરંતુ ભેગાંતરાય કમ હજી અવશેષ રહેવાથી પૂર્વભવની ભાર્યાને ન જતાં તે બીજીને પરણવા ઈચ્છતા નથી.” એ પ્રમાણે આચાર્યો સુરસેન કુમારને વૃત્તાંત કહેતાં, વિસ્મય પામતે રાજા પિતાની રાજધાનીમાં ગયે અને આચાર્ય મહારાજે અન્યત્ર વિહાર કર્યો.
હવે તે કનકવતી લાંબે વખત ભવભ્રમણ કરી, કર્મલાઘવ થતાં કુસુમસ્થળ નગરમાં જિતશત્રુ રાજાની પુત્રી થઈ. ઉચિત સમયે તેનું રત્નાવલી એવું નામ રાખવામાં આવ્યું. તે યૌવનવતી થતાં પણ પૂર્વભવના પ્રિયતમના પ્રેમને વશ થઈ રૂપવંત રાજકુમારને પણ ન ઈચ્છતાં કાળ વીતાવવા લાગી. એવામાં એકદા સુરસેનકુમારને વામાવિમુખ સાંભળી અને પિતાની પુત્રીને પુરૂષપ્રષિણી સમજીને રાજાએ વિચાર કર્યો કે- જે એમને પરસ્પર સંગ કરવાની વિધિની વાંછા હશે, તે એમને એક બીજાનું પ્રતિરૂપ-ચિત્ર બતાવવું. એમ કરતાં પણ કદાચ સમીહિતની સિદ્ધિ થવા પામે.” એમ ધારીને રાજાએ રત્નાવલિના રૂપનું ચિત્ર આળેખાવ્યું. તે દૂતને સંપતાં તેણે જણાવ્યું કે
અરે ! તું મહાસેન રાજા પાસે જા અને કહે કે-જિતશત્રુ રાજાએ પિતાની પુત્રી તારા પુત્રને આપવા માટે મને મેક છે. પછી પ્રસંગે ચિત્રપટ બતાવી અને કુમારનું ચિત્ર લઈને આવજે.” તે ત્યાંથી ચાલી નીકળીને મહાસેન રાજા પાસે ગયે અને અવસર મળતાં તેણે પ્રજન કહી સંભ, લાગ્યું. ત્યારે રાજાએ કહ્યું કે-“હા, એ તે હું સમયે; પરંતુ દૂર રહેલ રાજસુતાનું રૂપ જોયા વિના અહીં રહેલ કુમાર, તેણની સાથે કેમ સ્નેહ બાંધે ? અથવા તે કુમારનું સ્વરૂપ જાણ્યા વિના ઉતાવળથી પરણાવવામાં આવેલ તે રાજસુતા પાછળથી સંતપ્ત કેમ ન થાય? માટે એ તે યુક્ત નથી; કારણ કે નિપુણ બુદ્ધિથી બરાબર વિચારીને જે કાર્યો કરવામાં આવે છે તે દૈવયોગે વિઘટિત થયા છતાં લેકમાં હાંસીપાત્ર થતાં નથી.' એમ રાજાના કહેતાં, તેણે ચિત્ર બતાવ્યું. એટલે રાજાએ તે કુમારને મોકલાવ્યું, જે નિહાળતાં પૂર્વભવના પ્રેમયોગે ભારે હર્ષ પામતાં, લાંબા વખતે અવસર મળવાથી રૂણ થયેલ, મન્મથે મૂકેલ પ્રચંડ બાવડે જાણે વીંધાયે હોય તેમ સ્તબ્ધ બની, અન્ય કાર્યો તજી, સ્થૂલ મુક્તાફળ સમાન પ્રસ્વેદ બિંદુએથી લલાટે બિરાજમાન થયેલ તે કુમાર તન્મય બની ગયે. તેને તેવી
-
૩૮