________________
૨૫૬
શ્રી મહાવીરચરિત્ર.
,
કરી માટે ખરાખર જુએ. ' એમ સાંભળતાં, કઇક રાષાવેશ ઉત્પન્ન થવાથી ઈર્ષ્યાપૂર્વક, ઇતર જનાના ચરણથી ચ'પાઈને મરણ પામેલ દેડકી બતાવતાં તે ખેલ્યા કે– અરે ! દુષ્ટ-શિક્ષિત ! આ પણ મારી ? આ પણ મે મારી ? આ પણ મેં મારી કેમ ? ' ત્યારે ક્ષુલ્લકે જાણ્યું કે-‘ સાંજે પ્રતિક્રમણમાં પાતે ગુરૂ પાસે આલેાયણ લેશે. ’ પછી પ્રસ્તુત કામ કરીને તે અને પોતાના સ્થાને આવ્યા. અનુક્રમે સંધ્યા સમય થતાં, આવશ્યક ક્રિયા કરતાં ક્ષમકઋષિ દૈવસિક પ્રાયશ્ચિત્ત ગુરૂ પાસે આલાવીને તે બેઠા, એવામાં પેલી વિરાધના વિસ્તૃત ન થાય એમ ધારી ક્ષુલ્લકે તે ક્ષમકને મંડુકી દેડકીના વ્યતિકર સંભળાવ્યે. એટલે નિષ્ઠુર-વિકૃષ્ટ તપ કરવાથી શરીર સંતપ્ત થતાં અને બ્રાહ્મણુજન્મમાં તથાવિધ તીવ્ર કાય ઉત્પન્ન થવાની સુલભતાને લઈને તેના વિવેક નાશ પામ્યા, જેથી તે ક્ષુલ્લકને મારવા માટે અતિવેગથી ઢોડડ્યો; પણું આવતાં વચમાં મજબૂત સ્તંભમાં શિર પછડાતાં મર્મ-પ્રદેશમાં વાગવાથી તથાવિધ ક્ષુષ પરિણામથી સયમ વિરાધી, કાલ કરીને તે જ્યોતિષી દેવામાં ઉત્પન્ન થયા. કેપને આધીન થયેલાને એવા પ્રકારની વિડંબના તા થાય જ, કારણ કે-છઠ્ઠ, અઠ્ઠમાદિક દુષ્કર વિકૃષ્ટ-વિગઈ તપના સેવનથી ઉત્પન્ન થયેલ, ગુરૂ, ખાલ, ગ્લાન, પડિતના વિનય કરતાં મેળવેલ અને દશવિધ યતિધર્મની ક્રિયાના પાલનથી પરિપુષ્ટ થયા છતાં તેણે પેાતાનું અસાધારણ પુણ્ય ક્રોધાગ્નિવડે એક ક્ષણમાત્રમાં તૃણુની જેમ ખાળી નાખ્યું. એટલા માટે જ પ્રથમ રહિત પુરૂષની બધી ક્રિયાએ નિરર્થક છે, તેમજ ઉત્કૃષ્ટ તપ પણ કેવળ ભૂખમરા જેવા છે. પવતામાં જેમ મેરૂ, નદીઓમાં જેમ ગગા, પશુઓમાં જેમ પચાનન, પક્ષીઓમાં ગરૂડ, સર્વ ભુજગામાં શેષનાગ, સાધુઓમાં જેમ જિનેશ્વર અને મણિમાં જેમ ચિંતામણિ તેમ સર્વ ધર્માંમાં પ્રશમ એ સારરૂપ છે; માટે એમાં જ અધિક પ્રયત્ન કરવા. બસ, એ કરતાં વધારે કહેવાનુ શુ હાઈ શકે ?
હવે તે ક્ષમકના જીવ જ્યાતિષી દેવનુ આયુષ્ય પાળી, ચવતાં કનક ખલ આશ્રમમાં પાંચ સે તાપસાના અધિપતિ કુલપતિની ભાર્યાંના ઉદરમાં પુત્રપણે ઉત્પન્ન થયા, ઉચિત સમયે જન્મ પામ્યા પછી તેનું કૈાશિક એવુ નામ રાખવામાં આવ્યુ. તે સ્વભાવે ભારે કાપ કરનાર અને અલ્પ અપરાધ છતાં અન્ય તાપસ-કુમારાને તે ફૂટવા લાગ્યો. તેનાથી તાડન પામતાં તેઓ પોતપાતાના પિતાને કહેવા લાગ્યા. તેમને પૂછતાં તેઓ કૌશિકનું નામ મતાવતા, પણ ત્યાં અન્ય તાપસ-કુમારે। પણ કૌશિક-નામધારી હતા. તેથી