________________
પંચમ પ્રસ્તાવ–ચંડકૌશિકનું પૂર્વ વૃતાંત.
૨૫૭ - મારનાર કેણું છે? તે સમજાતું નહિ. એવામાં કેઈએ તેના વિશેષ લક્ષણ કહ્યાં ત્યારથી તેનું ચંશિક એવું નામ રાખવામાં આવ્યું. તે દિવસથી તેનું નામ પ્રસિદ્ધિ પામતાં, તે એ રીતે ચંડકેશિક થયે.
એવામાં એકદા કુલપતિ પંચત્વ પામતાં, અન્ય તાપસોએ તેને કુલપતિના સ્થાને સ્થાપે. તે ઉપવનમાં તેની આસક્તિ બહુ જ વધી પડી. નિરંતર અપૂર્વ અપૂર્વ વૃક્ષોને સિંચતાં અને પાળતાં તે વખત વિતાવતે. અન્ય તાપસો ત્યાં પુષ્પ કે ફળો લેવા આવતાં તેમને તે બલાત્કારથી અટકાવતે, એટલે ત્યાં એક પુષ્પ માત્ર પણ ન પામવાથી “ગુરૂની જેમ ગુરૂપુત્ર પ્રત્યે વર્તવું” એ વાક્ય સંભારતાં, તેના વચનને પ્રતિકૂળ ન થતાં, તેઓ અન્ય સ્થાને ચાલ્યા ગયા. કેઈ ગેવાળ પ્રમુખ ફળ નિમિત્તે ત્યાં આવે તે તેને પણ મારીને તે કહાડી મૂકતે. એટલે સમીપના ગામ-નગરોમાં એવી પ્રસિદ્ધિ થઈ કે–ચંડકૌશિક ઉપવન જેવા પણ આપતો નથી”
વખતે અત્યંત તીક્ષણ કુહાડો લઈ, વાડ કરવા નિમિત્તે કાંટા લેવા માટે બહુ જ દૂર વનમાં નીકળી ગયે. એવામાં તે આશ્રમની નજીક શ્વેતાંબી નગરીમાં વસનારા રાજપુત્રે કે જેમને ફળગ્રહણ કરતાં પૂર્વે તેણે અટકાવ્યા હતા તેથી કોપાયમાન થયેલા અને તેના ગમનને વૃત્તાંત જાણુવામાં આવતાં પૂર્વના ક્રોધવશે આવી તેમણે નાનાં વૃક્ષો ઉખેડી નાખ્યાં, કંઈક મેટાં વૃક્ષોને કાપી નાખ્યાં, ફળ પાડ્યાં, આશ્રમને છિન્નભિન્ન કર્યો, ઘટાદિ ભાંગી નાખ્યા, કમંડળ ફેડી નાખ્યું, દ્રાક્ષ-મંડપ તોડી નાખ્યા, કદલીગૃહો ભાંગીને પાડી નાખ્યાં અને બીજું પણ જે કાંઈ બન્યું તે ભાંગવા-તેડવામાં 'તેમણે બાકી ન રાખી. એવામાં તથાવિધ આશ્રમ-લંગને વ્યતિકર જોતાં ગવાળાએ જઈને ચંડકૌશિકને જણાવ્યું કે-કુમારે તારા ઉપવનને ભાંગી રહ્યા છે.” એમ સાંભળતાં, અગ્નિની જેમ ક્રોધથી ધગધગતે, કુહાડે લઈને પવનના વેગે તેમની તરફ દેડ્યો. ત્યાં કુમારોએ તેને આવતે જોઈ “મુનિ અવધ્ય છે” એમ સમજી, તેઓ પિતાના નગર ભણું દેડી ગયા. ચંડકૌશિક પણ તેમની પાછળ લાગીને બોલ્યો કે-“હે અધમ ક્ષત્રિયે ! મારા ઉપવનને પક્ષ ભાંગી–તેડીને અત્યારે શું કરી તમારી જનનીના ઉદરમાં પેસશે? વેગથી તમે આમ ભાગો નહિ, એક ક્ષણ મારી સામે આવે કે જેથી તાલફળોની જેમ આ કુહાડાથી તમારાં શિર પાડી નાખું.” ઈત્યાદિ અસભ્ય અને ગાલિગર્ભિત વચન બોલતાં અને કેપથી લેચન વિકલ થઈ જતાં તે એવી રીતે