________________
• પંચમ પ્રસ્તાવ-ગોભદ્રની પ્રિયાનું મરણ અને વૈરાગ્ય.
૨૫૩ સાંભળતાં વિયાગરૂપ વજથી હદય જર્જરિત થતાં ક્ષણવાર જાણે મૂરછા પામ્ય હોય તેમ વિતાવી, મેઢથી પિોક મૂકીને તે કરૂણ શબ્દ રેવા લાગ્યું. ત્યાં પાસે રહેતા લોકોએ તેને શાંત કર્યો. પછી તેણે મૃતકાર્યો કર્યા અને વખત જતાં તેને શેક ઓછો થયે.
એવામાં એકાદ લેકેએ તેને જણાવ્યું કે-હે ગોભદ્ર ! શેક તજીને તમે હવે ફરીથી કન્યા પરણ. સંસારની ગતિ એવી જ હોય છે. ” તે બોલ્ય
અરે ! એ તો બહુ જ અઘટિત છે, કારણ કે પ્રથમ તે અહે ! દ્રવ્ય ઉપાર્જન કરવા માટે હું દેશાંતર ગયે, ચિરકાળ કલેશ હેતાં તે મેળવીને હું મારા ઘરે આવ્યું. ત્યાં આવતાં આવતાં વિચાર થયે કે-“હવે બીજા કાર્યોની દરકાર કર્યા વિના પિતાની સ્ત્રી સાથે હું પાંચ પ્રકારનાં વિષય-સુખ ભોગવીશ.” પરંતુ ભવિતવ્યતા મેગે તે અકાળે જ મરણ પામી, તે હવે બીજી સ્ત્રી પરણવાનું શું પ્રજન છે? જેમ તે મરણ પામી તેમ બીજી પરણતાં તે પણું જે પંચત્વ પામે, તે ફરીને કરેલ બધા આરંભે નિષ્ફળ જ થાય. વળી પિતાના જીવિતને પણ શો વિશ્વાસ? કારણ કે એમ સમજાય છે કે તે યત્નપૂર્વક શ્વાસ-વાયુના મિષે ગમનાગમન કર્યા કરે છે. સંઘટન અને વિઘટન કરવામાં ભારે પરાક્રમી, નિષ્કપ અને સ્વચ્છેદે ગમન કરનાર કૃતાંત જ્યાં વિદ્યમાન છે, ત્યાં સ્થિર બુદ્ધિ કયાં રાખી શકાય? વળી દયિતા, ધન અને પરિજનના સંગમમાં જ્યારે સરસવ જેટલું સુખ છે, તે તેના વિયેગમાં અવશ્ય મેરૂ પ્રમાણ દુઃખ રહેલ છે. એમ હોવાથી બહુ કલેશયુક્ત તરૂણીના વિષયની તૃષ્ણથી સર્યું. વળી આટલી અવસ્થામાં વિષયની આશા એ અવગણનાનું સ્થાન છે.” આવે તેને નિશ્ચય જાણીને લાકે મૌન રહ્યા અને ગભદ્ર ધર્મકાર્યોમાં ઉદ્યત થયે.
એક દિવસે પાંચ સે મુનિએથી પરિવરેલ, છત્રીશ ગુણ-રત્નોના રત્નાકર, સમસ્ત પ્રાણીઓનું રક્ષણ કરવામાં સાવધાન અને સતત સ્મરવા લાયક એવા ધમષસૂરિ ત્યાં પધાર્યા. તેમને વંદન કરવા ઘણા લોકે ગયા. એવામાં તેમનું આગમન જાણવામાં આવતાં, ભવથી વિરક્ત થયેલ ગોભદ્ર પણ આચાર્ય પાસે ગયે અને ભારે હર્ષપૂર્વક તેમના પાદ–પંકજે પ્રમાણુ કરી, આશિષ લઈ તે ભૂમિ પર બેઠો. એટલે સૂરીશ્વરે પણ ધર્મદેશનાને પ્રારંભ કર્યો- “હે ભવ્યાત્માઓ ! જીવવધ, મૃષાવાદ, અદત્તગ્રહણ, મૈથુન અને પરિ. ગ્રહને જે ત્યાગ, એ જ ધર્મનું મુખ્ય સ્વરૂપ છે. જીવનમાં આસક્ત થયેલા