________________
પાઁચમ પ્રસ્તાવ વિદ્યાસિદ્ધ્તુ અદૃશ્ય થવું.
૨૪૩
કનુ ભાજન હોઈ શકે ? ' પછી પૂર્વના ક્રમે ભાજન કરતાં અને વૈદેશિક મઠામાં રાત્રિ વીતાવતાં તેઓ અનુક્રમે વાણુારસીમાં પહેાંચ્યા. ત્યાં હાથ-પગ ધાઇને તેમણે દેવમદિરામાં જઇ સ્કંદ મુકુંદ, રૂદ્ર પ્રમુખ દેવતાઓના દર્શન અને પૂજન કર્યું... એમ અન્ય અન્ય દેવમ`દિરમાં દર્શન કરતાં લગભગ સ`ધ્યાસમય થઇ જવાથી વિદ્યાસિદ્ધે ગાભદ્રને કહ્યું કે... હે ભદ્ર ! હવે આપણે ગગાનદી પ્રત્યે જઈએ અને ત્યાં સ્નાન કરી આત્માને પાપરહિત પાવન બનાવીએ ' ગાભદ્રે જણાવ્યું—‘ ચાલે, જઈએ' પછી મને ગંગા તીરે ગયા.
એવામાં આપદા–પતનને જાણતાં અને વસ્તુના પરમાર્થને વિચાર્યાં વિના બહુ જ ઉતાવળથી વિદ્યાસિષ્ઠે તે દિવ્ય રક્ષાવલય ઉતારીને ગાભદ્રને આપ્યું, અને કહ્યું કે— હું એક મુહૂર્ત્તમાત્ર આ ભાગીરથીના જળપ્રવાહમાં પ્રાણાયામ કરૂ` તેટલા વખત એની ખરાબર સંભાળ રાખજે.' એટલે ‘ ભલે, તેમ કરીશ’ એમ તે વચન સ્વીકારી, રક્ષાવલય લઇને તે બેસી રહ્યો. ત્યાં વિદ્યાસિદ્ધે જળ– પ્રવેશ કર્યાં અને એક મુહૂત્ત માત્ર થતાં, તે વિદ્યાસિદ્ધને ન જોવાથી ગાભદ્ર ભારે આકુળ થઈને આમતેમ બધે જોવા લાગ્યા, અને ત્યાં સર્વત્ર શેાધ કરતાં લગભગ સૂર્યાસ્ત થવા વખત થયા. એટલે કામળ પ્રવાલ સમાન રકત કીરણે। પ્રસરવા લાગ્યા, ચક્રવાક-યુગલા વ્યાકુળ થવા લાગ્યા ત્યારે ભદ્રે ગગામાં તરનારાઓને તે વાત જણાવી— હે ભદ્રા; અત્યંત રૂપશાળી પ્રવર પુરૂષ અહીં ગંગાના જળમાં પેઠા છે, પરંતુ અત્યારે તે દુસ્તર ઉન્નત તરંગાની શ્રેણિમાં આચ્છાદિત થયા, કે મગર પ્રમુખ દુષ્ટ સત્ત્વે તેને ખાઇ ગયા કે વિષમ પંકમાં તે નિમગ્ન થયા ? તેનું શું થયું, તે કંઇ ખરાખર સમજી શકાતું નથી, માટે તેના વિરહથી વ્યાકુળ થયેલ મારા જીવિતની યા લાવી, તમે સત્વર નદીમાં પ્રવેશ કરે અને તે મહાભાગને શેાધી કહાડો કે અકાળે તેવા પ્રવર પુરૂષરૂપ દિનકર ન આથમે, તથા સુરસરિતાને આજન્મ તેવેા મહાકલક ન લાગે.’ એમ ગેાભદ્રના કહેતાં જ કરૂણામાં પરાયણુતારા ચેતરફ દોડ્યા અને સુરસરિતાના પ્રવાહમાં ડૂબકી મારી તેને શોધવા લાગ્યા. વળી તેવા સ્થાને સ્થાને ભારે ઉત્સાહથી ભુજા પ્રસારી જળને આલેાડતા પ્રથમથી જ કયાંક તેના પત્તો ન લાગવાથી તારકા પાછા ફર્યાં અને તે હાથ ન લાગવાની વાત તેમણે ગાભદ્રને કહી સભળાવી. એટલે જાણે ગાઢ મુદ્ગરથી હણાયા હાય તેમ તેના દુઃસહ શેકાવેગથી અત્યંત વ્યાકુળ થતાં ગાભદ્ર ચિ'તવવા લાગ્યા કે− અહા ! લેાકેાના લાચનને આનંદ પમાડનાર એવા શરદ