________________
પંચમ પ્રસ્તાવ-શૂળપાણે યક્ષને પ્રભુને ઉપસર્ગ.
ચાલે અને ત્યાં તમારી ઈચ્છા પ્રમાણે અમારા ઘરે વાસ-સ્થાન લે.” ત્યારે પ્રભુ પણ ગામમાં ન રહેવાની ઈચ્છાથી બોલ્યા-તમે અહીં રહેવાની અનુજ્ઞા આપે.” લોકોએ કહ્યું- જે એમ હોય તે ભલે અહીં રહે.” પછી ભગવંત એક ખૂણે જઈને પ્રતિમાએ સ્થિર રહ્યા. એવામાં દિવાકર પશ્ચિમ પર્વતના શિખરે પહોંચતા ધૂપ કરી, કાપાટક અને ભિક્ષુકને બહાર કહાડી, તે પૂજારી વિભુને પણ કહેવા લાગ્યું કે-“હે દેવાર્ય ! તમે પણ બહાર નીકળે કે જેથી આ યક્ષના હાથે તમે માર્યો ન જાઓ.” એટલે જાણે સાંભળ્યું ન હોય તેમ સ્વામી તે મૌનપણે જ ઉભા રહ્યા. એમ પૂજારીએ વારંવાર કહ્યા છતાં જ્યારે ભગવંતે કાંઈ જવાબ ન આપો ત્યારે વ્યંતરદેવ વિચારવા લાગ્યું કે
અહો ! આ કોઈ વિચિત્ર વ્યક્તિ લાગે છે કે પૂજારી અને ગામજનોએ કહ્યા છતાં આ સ્થાનથી જતો નથી તે આજે હું જે કરીશ તે એ પણ જોઈ લેશે. ઘણા દિવસે નશીબાગે એ હાથ ચડ્યો છે એવામાં સૂર્ય અસ્ત થયે, સંધ્યા થઈ, પૂજારી સ્વસ્થાને ગયે અને સ્વામી કાર્યોત્સર્ગે રહા.
ત્યાં ધ્યાનસ્થ પ્રભુને ભય પમાડવા પ્રલયકાળના ઘોર ઘનઘુષ સમાન, લેકેને ત્રાસ ઉપજાવનાર, મહાભીમ, ચોતરફ પ્રસરી રહેલ અને ઉછળતા ભારે પ્રતિનાદવડે વિસ્તૃત એવું અસાધારણ તેણે અટ્ટહાસ્ય કર્યું કે જે શબ્દ સાંભળતાં ગામના લોકો પણ ભયબ્રાંત થઈ પરસ્પર કહેવા લાગ્યા કે- અહો ! એ મહાનુભાવ દેવાયને યક્ષ મારે છે.'
હવે ત્યાં ઉત્પલ નામે પરિવ્રાજક કે જેણે શ્રી પાર્શ્વનાથના તીર્થમાં પૂર્વે . દીક્ષા લીધી હતી, તેમજ ભૂમિ, ઉત્પાદ, સ્વપ્ન, અંતરિક્ષ, અંગ કે સ્વરના લક્ષણ, વ્યંજન, અષ્ટાંગ મહાનિમિત્ત-શાસ્ત્રના પરમાર્થને જે જાણુતે, તેણે લેકેના મુખથી સાંભળ્યું કે આવા લક્ષણશાળી દેવાર્ય, યક્ષના હાથે માર્યા જશે.” એમ સાંભળતાં “એ શ્રમણ થએલ તીર્થંકર મહાવીર તે નહિ હોય” એવી મનમાં શંકા આવતાં, વ્યંતરગૃહમાં તેના ભયને લીધે જવાને અસમર્થ હોવાથી તે ભારે આકુળ થવા લાગ્યા.
એવામાં અટ્ટહાસ્યથી જ્યારે ભગવાન ભય ન પામ્યા ત્યારે તેણે આવું ભયંકર પિશાચનું રૂપ વિકવ્યું કે જેના અતિકપિલ, સ્થલ અને લાંબા કેશવડે ગગનતલ આચ્છાદિત ભાસતું, અતિ પાકેલ અને શુષ્ક તુંબડા સમાન જેનું બીભત્સ મુખ હતું, દિગજના અંકુશ સમાન બહાર નીકળી આવેલા જેના