________________
પંચમ પ્રસ્તાવ-શૂળપાણી યક્ષના ઉપદ્રવ.
૨૨૩
ગામામાં ચાલ્યા ગયા. ત્યાં પણ મહાશત્રુની જેમ તે ગામવાસી લાકોને વ્યંતર પરાભવ પમાડવા લાગ્યા. આથી એકદા તેમણે વિચાર કર્યાં કે−‘ ત્યાં અમેએ કાઈ દેવ, દાનવ, ક્ષેત્રપાત્ર, યક્ષ કે રાક્ષસ વિરાઢ્યા હોય તેવુ' કાંઇ લાગતું નથી, છતાં હવે ત્યાં જઈને જ કઈ આરાધના કરીએ. ’ એમ ધારીને તેઓ પાછા તે જ ગામમાં આવ્યા. ત્યાં તેમણે અલિ, પુષ્પ, ધૂપાકિની સામગ્રી તૈયાર કરી. પછી સ્નાનપૂર્વક શ્વેત વસ્ત્રનુ ઉત્તરાસંગ કરી, લટકતા કેશ છૂટા મૂકી, બધા સાથે મળીને, ત્રિક, ચતુષ્ક અને ચચ્ચર કે જ્યાં ભૂતાલયેા જીણુ થઈ ગયાં હતાં, તેમ જ ઉદ્યાનેામાં રૂદ્ર, સ્કંદાદિકના મંદિશમાં ખલિ અને પુષ્પા મૂકતાં, ઊર્ધ્વમુખે અંજલિ જોડીને તેએ આ પ્રમાણે કહેવા લાગ્યા કે - અંતરિક્ષમાં રહેલા, દિવ્ય અતિશયયુક્ત એવા હે દેવ, અસુર, યક્ષ, રાક્ષસ અને કપુરૂષો ! તમે આ અમારી વિનતી સાંભળેા. ઐશ્વર્ય, મદ, અજ્ઞાન કે અવિનયવડે તમારે જે કાંઈ અપરાધ થયા હાય, તે બધું અમારૂ ક્ષમા કરે, કારણ કે તમારા જેવા દેવતાઓ, મોટા અપરાધ થયે હોય છતાં નમ્ર થઇને શબ્દોચ્ચારપૂર્વક ખમાવવાને તૈયાર થયેલા પ્રાણી પર ક્ષમા કરે છે. તમારા કાપનું ફળ તે અમે જોયુ. હવે પ્રસાદનું પૂળ જોવા માગીએ છીએ. ' એમ તેમણે કહેતાં તે દેવ આકાશમાં રહેતા કહેવા લાગ્યો કે–‘ હે દુરાચાર ! હે ધૃષ્ટ ! હે શિષ્ટ જનની શિક્ષાની અવગણના કરનારા, લાલરૂપ મહાગ્રહથી મુ ંજાયેલા ! હવે મને ખમાવેા છે, પણ હે પાપાત્માએ ! તે વખતે યાદ નથી કે ક્ષુધાદિકથી ખાધા પામતા તે વૃષભની, તૃણુ–જલાદિ આપવાવડે પણ તમે અનુકંપા ન કરી. તમારા સ્વજના મરણ પામતાં તમે ભારે સંતાપ પામે છે અને ચારા-પાણી વિના તે વૃષભ મરો જતાં તમને અલ્પમાત્ર પણ શાક નથી, તે હવે તમારૂ ખેલવુ' વૃથા છે. દૂર જતાં પણ તમારા છૂટકારા નથી. દુઃખના કારણુરૂપ ખલ-વિષવેલડીને તે હું મૂળથી જ છેદ્દી નાખવા માગુ' છે.'
એ પ્રમાણે તેનાં વચના સાંભળતાં, ભયથી શરીરે ક પતા, ધૂપધાની હાથમાં લઈ, સુગંધી પુષ્પા ઉછાળતા, જય, જીવ, નદ પ્રમુખ કામળ વચનાથી સ્તુતિ કરતા તેઓ અષ્ટાંગે નમસ્કાર કરીને કહેવા લાગ્યા કે–‘ હે દેવ ! અમે અપરાધ કર્યાં એ સાચી વાત છે. અહીં તમારા કાંઇ દોષ નથી, તથાપિ હવે તમે પ્રસાદ લાવી, આ દોષના નિfતન નિમિત્ત પ્રાયશ્ચિત્ત મતાવા, કારણ કે કાર્ય વિનષ્ટ થતાં અતીત ખખતનું સ્મરણ કરવુ' વૃથા છે. વધારે તે શુ કહીએ ? પણ આ અમારૂ શિર તમારા ચરણમાં મૂકયુ છે,