________________
૧૫૨
-
શ્રી મહાવીરચરિત્ર.
ચલથી મથન કરાતા ક્ષીરસાગરના ધ્વનિ સમાન ગંભીર વાણીથી ધર્મદેશના આપવા લાગ્યા કે--
હે ભવ્ય ! પ્રચંડ પવનથી પ્રેરાયેલ, કુશાગ્રે લાગેલ જળબિંદુ સમાન જીવિત ચંચળ છે અને શરીરબળ તે ઈંદ્રધનુષ્યની જેમ ક્ષણવારમાં દષ્ટનષ્ટ થાય તેવું છે. પ્રેમ પણ ઉંચા પર્વતના શિખર પરથી સરતી સરિતાના તરંગ સમાન તરલ છે તથા લક્ષમી પણ તજવાને તત્પર બની છળ જોયા કરે છે. મહાસાગ - રમાં આવર્તાની જેમ પ્રગટ રીતે અનેક દારૂણ વિકાર બતાવનાર આપદાઓ પણ શરીર પર સદા આવી પડે છે, તેમજ વિષલતાની જેમ વિષ, મણિ, મંત્ર, તંત્ર કે દિવ્ય ઔષધોને પ્રવેગ કરતાં પણ ભેગવવાથી ભારે દુઃખ આપે છે. વળી મિથ્યાત્વ-મેહનીયથી મૂઢ બનેલા પ્રાણીઓ જે પાપ કરે છે, તે શત્રુની જેમ સેંકડે ભવ થતાં પણ મૂકતું નથી. પ્રિય પુત્ર, કલત્ર પ્રમુખના નિમિત્તે પ્રાણી જે અનેકવાર અકાર્યમાં પ્રવર્તે છે તે પણ પરલેક જતાં જરા પણ રક્ષા કરતા નથી માટે હે કુશળજને ! એમ સમજીને તમે પ્રતિદિન સત્વર જિનધર્મમાં પ્રવર્તે કે જ્યાં સુધી વજા-મુગરની જેમ તમારા પર જરા આવી પદ્ધ નથી, પરંતુ તે જરા આવતાં તે પાંખ છેદાયેલા પક્ષી, દાઢા ખેંચેલ ભુજંગ અથવા રાજ્યહીન બનેલ નરેંદ્રની જેમ સ્વચ્છ ગમન, પરને ભય પમાડે અથવા સર્વાર્થ-સાધનથી રહિત બનતાં તમે પૂર્વ સંપત્તિને સંભારતા લાંબો વખત : કલેશ પામશે. હવે એ કરતાં વધારે શું કહેવું? જે તમે વાંછિત સુખ ભેગવવા ઈચ્છતા હો, તો વીતરાગના વચનનું આરાધન કરે.” એ પ્રમાણે ગુરૂએ સંસારની અસારતા સમજાવતાં ઘણું પ્રાણીઓ પ્રતિબોધ પામ્યા.
પછી બીજે દિવસે આચાર્યનું આગમન સાંભળવામાં આવતાં, સમગ્ર ગજ, અશ્વ, પારકરને સાથે લઈ નરવિક્રમ રાજા ભાર્યા અને પુત્રની પ્રવૃત્તિ પૂછવા માટે ગુરૂ પાસે ગયો. ત્યાં આચાર્યને વંદન કરીને તે ચિંતવવા લાગ્યો કે – “ અહો ! જગતને આશ્ચર્ય પમાડે તેવું એનું રૂપ, અમૃતવૃષ્ટિ સમાન દષ્ટિ, સજલ ઘનષ સમાન મનોહર સ્વર, સમસ્ત પ્રશસ્ત લક્ષણયુકત શરીર અને બધા પ્રાણીઓને પ્રીતિ પમાડનાર એની વાણું ! તેમજ તમ-રાહુ કે અંધકારથી નિગ્રહ પામેલ ચંદ્ર, તપ-તાપમાં મંદરૂચિ સૂર્ય, તથા પર્વતથી પરાભવ પામનાર સાગર પણ એમની સમાન કેમ થઇ શકે? એવું કંઈ નથી કે જે ભૂત, ભાવિ અને વર્તમાન વસ્તુને એ ન જાણી શકે, માટે મારી કવિતા અને પુત્રને વૃત્તાંત એમને પૂછવા જેવો છે.” એમ નિશ્ચય કરીને રાજા ઉચિતાસને બેઠે, એટલે આચાર્યે ધર્મકથા શરૂ કરી, જે સાંભળતાં ફરી પણ ઘણા પ્રાણીઓ પ્રતિબોધ પામ્યા. એવામાં પ્રસંગ મળતાં રાજાએ પણ ગુરૂને પૂછ્યુંહે ભગવન્! તમે ન જાણતા હે તેવું કંઈ જ નથી, એમ મને ખાત્રી