________________
ચતુર્થાં પ્રસ્તાવ–નરસિંહ રાજાની કથા.
૧૪૫
એ પ્રમાણે વારવાર ખેાલતા રાજાના નિશ્ચય જાણી લઈને મનમાં ખે પામતા રાજપુરૂષા કુમાર પાસે ગયા. ત્યાં તેને પ્રણામ કરી શ્યામ મુખે એક ખાજી બેઠા, એટલે તેમને ઉત્સાહ રહિત જોતાં કુમારે કહ્યું—‹ અરે ! તમે એકદમ આવા શાકાતુર કેમ દેખા છે? તમે કહેા તા ખરા કે એમ થવાનું કારણ શું છે ? ' આથી ક્ષણવાર તેમના કંઠે રૂધાઈ ગયા, પછી ઉષ્ણુ અને દીર્ઘ નિસાસા મૂકતાં, દુઃસડુ વિરહથી વ્યાકુળ થઇ અશ્રુ–પ્રવાહને પ્રસારતાં, લાચન-યુગલને લુંછતાં તે રાજપુરૂષો બાલ્યા — હું કુમાર ! નિર્ભાગ્ય-શિરામણિ અમે શુ કહીએ ? ’ કુમારે કહ્યુ’—‘ તે શી રીતે ? ’ પુરૂષાએ જણાવ્યું— • તમારી સાથે દુ:સહુ દીર્ઘ વિરહ થવાના છે. ' એટલે ઇંગિતાકાર જાણવાની કુશળતાથી તેમના અભિપ્રાય જાણવામાં આવતાં કુમારે કહ્યું—શું તાત કોપાયમાન થઇને મને દેશપાર કરવા ફરમાવે છે ?’ રાજપુરૂષો મેલ્યા—‘ દેવાને પણ દુભ એવા તમને એ કઠિન શબ્દો કેમ કહી શકાય ? તમે પોતે જ સમયેાચિત .સમજી લ્યો. ’ પછી વસ્ત્ર, તાંબુલાર્દિકથી તેમનેા આદર-સત્કાર કરી કુમારે તેમને સ્વસ્થાને માકલ્યા અને પેાતાના સેવકાને મેલાવીને જણાવ્યું— • હૈ મહાનુભાવા ! જયકુ ંજરનું શિર વિદ્યારવાથી કાપાયમાન થયેલ તાત મને દેશવટો દેવા ક્રમાવે છે, ભાટે તમે સ્વસ્થાને જાએ, ફરી અવસરે આવજો. ’ એમ કહી તેમને સતાષીને પ્રેમ સહિત મોકલ્યા અને તેણે શીલવતી રાણીને કહ્યું—— · હૈ પ્રિયા ! તુ પણ તારા પિતાને ઘેર જા, ફ્રી અવસરે આવજે. ’એમ સાંભળતાં એક ક્ષણ પણ વિચેાગજન્ય દુઃખ હેવાને અસમ` એવી તે યમુનાના જળ સમાન સકલ અશ્રુ–પ્રવાહ મૂકતી રાવા લાગી. ત્યારે કુમારે અનેક પ્રકારનાં મધુર વચનેાથી તેને શાંત કરી, પરંતુ એક ક્ષણ પણ તે વિયેાગ ઇચ્છતી * ન હતી. એટલે કુમારે પુનઃ તેને સમજાવતાં કહ્યું— હૈ પ્રિયે ! દુગ-વિષમ માર્ગો, આજન્મ સુખમાં ઉછરેલા માટે બહુ જ વિકટ અને અચેાગ્ય છે, વળી તારા શરીરમાં જોઇએ તેવું બળ હજી આવ્યું નથી, તેમજ એ બાળક તારા આશ્રિત છે; માટે મારા પર અનુગ્રહ લાવી, એ દુરાગ્રહથી તુ સથા નિવૃત્ત થા, ' ત્યારે શીલવતી ખેલી— હું આ પુત્ર ! તે વખતે મારા તાતે તમને કેવી શિખામણ આપી હતી ? ’ કુમારે કહ્યું—‘ તે મને યાદ નથી.’ શીલવતીએ જણાવ્યું—‹ મારા પિતાએ તમને એવું કહ્યું હતું કે મારી આ એક જ પુત્રી અત્યંત વિશ્રાંતિના સ્થાનરૂપ છે, તે એ છાયાની જેમ તમારી સદા સહચરી થઈને રહે, તેમ તમે વત્તો, ” કુમાર મેલ્યા હું કાંતે ! હા, હા, તે વચન અત્યારે મને યાદ આવ્યું.’ એટલે તે ખાલી તમે મને કેમ આવતાં અટકાવા છે ?' કુમારે કહ્યું— રસ્તાના ગાઢ પરિશ્રમના
તા
૧૯