________________
શ્રી મહાવીર ત્રિ.
N
પાસે રહેલ પરિજનના નિવારતાં, અંગરક્ષકોના અટકાવતાં, પિતાના જીવિતની અપેક્ષા ન કરતાં, એકદમ દેને, મદજળની વૃષ્ટિથી મેઘની જેમ રજસમૂહને શમાવનાર, ગંભીર ગર્જના કરનાર તથા તે અબળાને છેડે આંતરે રહેલ એવા તે યકુંજરના પૃષ્ઠભાગ પર કુમાર કરણ–પ્રયોગથી ઇંદ્રની જેમ ચ બેઠે, અને વજાસમાન કઠિન મુષ્ટિ–પ્રહારથી તેણે કરિવરને કુંભસ્થળમાં માર્યો, છતાં ભારે રોષ લાવી સ્ત્રીવધથકી જરા પણ ન અટકવાથી કુમારે યમછહા સમાન : દુસહ છૂરી વતી સર્વ શક્તિ પૂર્વક તેને બંને કુંભના મધ્યભાગમાં માર્યો. એટલે પ્રથમ ઉગતા રવિમંડળથકી જેમ કિરણ–પ્રસાર, સખ્ત પવનથી પ્રેરાચેલ કમળખંડથકી જેમ મકરંદ ઝરે અને મહાગિરિની ગેરૂક–ખાણથકી જેમ રંગીન જળસમૂહ નીકળે, તેમ તેના કુંભસ્થળમાંથી મટે રૂધિર-પ્રવાહ વહેવા લાગ્યો, જેથી તરતજ તેની દષ્ટિ મંદ પડતાં વ્યાકુળતાની વિશેષતાથી અંધ. બની જતાં જાણે પ્રાણુરહિત થયે હાય, મૂછિત બન્યા હોય અથવા જાણે હજારે દઢ બંધનથી બંધાયેલ હોય તેમ તે નિશ્ચળ-સ્તબ્ધ થઈને ઉભે રહ્યો. એટલે કુમારે નીચે ઉતરીને તે ભૂમિપતિત અબળાને સ્વસ્થ કરી અને તેને તેના ઈષ્ટ સ્થાને મૂકી, તેમજ પોતે પિતાના આવાસમાં આવ્યું. પછી મહાવતાએ તે હાથીને પકડયે અને સતત હજારે પાણીના ઘડા તેના પર નાખતાં શીતપચાર શરૂ કર્યો, તેમજ ઘાતને રૂઝવે તેવાં ઔષધો ચાલુ રાખ્યાં. એમ મહાકટે તેઓ હાથીને પિતાના સ્થાને લઇ ગયા. વળી તેમણે એ યથાસ્થિત વૃત્તાંત રાજાને નિવેદન કર્યો, જે સાંભળતાં રાજા કે પાયમાન થતાં પરમ શેક પામ્યો અને કહેવા લાગ્યા કે—“અરે ! પરિજન ! તમે જાઓ અને તે દુરાચારી પુત્રને કહા મૂકો. મારા જયકુંજરને માર્યા છતાં એ નિર્લજજ અદ્યાપિ અહીં બેસી રહ્યો છે ? અરે ! મારા સાહસથી સંતુષ્ટ થઈને દેવીએ મને અમિત્ર-શત્રુરૂપ સુંદર પુત્ર આપે હતે. અહા દેવતાઓ પણ છેતરવામાં બાકી રાખતા નથી. અહે ! કે મૂઢ છે કે પુત્રને માટે વિષાદ પામે છે, પરંતુ આવા પ્રકારના દોષ આચરતાં તે સ્પષ્ટ શત્રુરૂપ બને છે, તે જાણી-જોઈ શકતા નથી. વળી “પુત્રચ રિતિ” એટલે અપુત્રીયાની ગતિનું જે નિવારણ કરે છે, તે તે કેવળ અજ્ઞાન-ચેષ્ટા જ છે. જે આ લેકમાં જ શત્રરૂપ નીવડે છે, તે પરલેક નિમિત્તે સુખરૂપ કેમ થઈ શકે? સમસ્ત રાજ્યના સારરૂપ જયકુંજરને હણતાં એ પુત્રે મારી દરકાર શી રાખી? તે તે કહે. માટે પૂર્વે જેમ મેં એકલાએ પૃથ્વીનું અખંડ રક્ષણ કર્યું, તેમ હવે પણ હું પિતે જ રક્ષણ કરીશ; પરંતુ એ વૈરીને કહા મૂકે, કે જે નિશ્ચિંત થઈ આવું અનિષ્ટ કામ કરતાં પણ નિઃશંક થઈને બેઠે છે, તે અવશ્ય કેળવાર મને પણ મારીને રાજય લઈ લેશે.”