________________
A
ચતુર્થ પ્રસ્તાવ-નરસિંહ રાજાની કથા.
૧૨૯ - વિરૂદ્ધ છે, કારણકે બ્રાહ્મણ-શ્રમણે મરણનિમિત્તે પ્રયત્ન કરે છે, પણ ધીર પુરૂષો તેમ કરતા નથી. તેઓ તે પિતાના બુદ્ધિ–વિભવથી વિધાતાએ વિઘટિત કરેલ કાર્યને પણ સુધારી છે લે. વિષાદરૂપ પિશાચને તજતાં, આલસ્યરહિત અને પરાક્રમમાં જ એક રસિક એવા પુરૂષને, લક્ષમી દૂર છતાં જાણે હર્ષિત હોય તેમ અવશ્ય અનુસરે છે–પ્રાપ્ત થાય છે. એટલે મેં કહ્યું કે હે ભગવન્! હું અત્યારે વિરાર-વિમૂઢ છું, યુક્તાયુક્તને જાણતું નથી, ઉપાયની ખબર નથી, ક્ષાત્રધર્મની દરકાર કરતું નથી, લેકનિંદાને વિચાર લાવતે નથી, સુખદુઃખને લક્ષ્યમાં લેતે નથી, તેમજ સર્વથા કુંભકારના દઢ દંડથી ચલાવવામાં આવેલ ચક્રપર જાણે આરૂઢ થયેલ હોય તેમ મારું મન જરા પણ કયાં સ્થિતિ કરતું નથી, માટે હે ભગવન ! તમે જ કહે કે હું શું કરું? અથવા ઈષ્ટ-સિદ્ધિને શું ઉપાય છે ?” મહાકાલ – હે વત્સ! મારી પ્રવજ્યા ધારણ કર. મારા ચરણ-કમળની આરાધના કરી અને ગ–માર્ગને અભ્યાસ કર, એટલે ગુરૂભક્તિથી તને ઈષ્ટ-સિદ્ધિઓ પ્રાપ્ત થશે.” પછી ભયથી સંભ્રાત થયેલ જેમ શરણાગત-વત્સલને આરાધે, દરિદ્રી જેમ કલ્પવૃક્ષને, મહારોગી જેમ પરમ વૈદ્યને તથા ચક્ષુહીન જેમ માર્ગ–દર્શકને આરાધે, તેમ હું ભારે આદરથી તેની આરાધના કરવા લાગે અને થોડા વખતમાં મેં વિનયથી તેનું મન અત્યંત આકર્ષી લીધું, જેથી તેણે પિતાના ગુપ્ત સ્થાનમાં મને એકને જ નિયુક્ત કર્યો અને આકૃષ્ટિ પ્રમુખ બધા કેતૂહલે મને શીખવ્યાં. એકદા પ્રશસ્ત તિથિ, નક્ષત્ર અને મુહૂર્ત આવતાં પરમ પ્રમાદ પામતા તેણે મને એકાંતમાં વૈલોકય -વિજય નામે મંત્ર બતાવ્યો અને સાધન-વિધિ જણાવતાં કહ્યું કે –“એક સે આઠ પ્રધાન ક્ષત્રિયોથી મસાણના અગ્નિને તૃપ્ત કર, દિશિ-દેવતાઓને બળિદાન આપવું તથા નિરંતર મંત્ર–સ્મરણ કરવું, તેથી એ સિદ્ધ થશે અને એકછત્ર ધરણીનું રાજ્ય તને આપશે.” વિનયથી શિર નમાવી મેં એ બધું સ્વીકારી લીધું અને મંત્ર સાધવા હું કલિંગ પ્રમુખ દેશમાં ગયે. ત્યાં ઉત્તમ ક્ષત્રિને ફસાવીને યથાલાભ તેમને તેમ કરવા લાગ્યો, તે આટલે વખત કર્યો. તે હે નરસિંહ નરેંદ્ર ! તેં જે પૂર્વે મને પૂછ્યું કે તું તારા આત્માને કેમ નિદે છે?” તેમાં એ જ ખાસ કારણ છે. ભયથી થરથરતાં સારંગ–હરણની જેમ વિચિત્ર છળવડે પ્રાણીઓને જે મેં દૂભવ્યા, તે સ્મરણ અત્યારે મારા હૃદયને દગ્ધ કરી મૂકે છે. પૂર્વે દુર્ગાનથી બુદ્ધિ કલુષિત હોવાથી એ મારા જાણવામાં ન આવ્યું, પરંતુ અત્યારે તારા દર્શનથી વિવેક-રત્ન સમુલ્લાસ પામ્યું છે.”
ત્યારે નરસિંહ રાજાએ જણાવ્યું—“એ વાત સત્ય છે કે તે ઘણું પાપ આચર્યું, કારણકે કીડીઓને મારવામાં પણ મહાપાપ છે, તે રાજાઓના