________________
૧૨૨
શ્રી મહાવીરચરિત્ર.
એથી રમણીય, તથા સમસ્ત નગરની શોભાને પરાસ્ત કરનાર એવું ગગનવલ્લભ નામે પ્રસિદ્ધ નગર છે. ત્યાં વિજયરાજ નામે રાજા રાજ્ય કરે છે કે જે સમગ્ર હજાર વિદ્યાઓના બળથી બલિષ્ઠ, પ્રણામ કરતા ખેચરોના મણિ-મુગટથી જેના ચરણાગ્ર શોભાયમાન છે, પોતાના બળથી ઇંદ્રના પરાક્રમની તુલના કરનાર, પ્રતાપના મહત્ત્વથી શત્રુઓને પ્રતિઘાત પમાડનાર તથા યશથી ત્રણે ભુવનમાં વિખ્યાત હતો. તેને રૂપાદિ ગુણોએ સમૃદ્ધ અને હૃદયને વલ્લભ એવી કાંતિમતી નામે રાણી કે જેને હું એક પુત્ર થયો. મારો જન્મ થતાં ત્યાં વિદ્યાધર રાજાએ નગરમાં ભારે આનંદ વર્તાવ્યું અને હાથીએ સિવાય બધાને બંધનેથકી મુક્ત કર્યા. પછી પ્રશસ્ત દિવસે સ્વજન, સ્નેહી તથા વલ વર્ગને સત્કાર કરી, મારા વલેએ જયશેખર એવું મારું નામ રાખ્યું. વળી ગગનાંગણમાં પરિભ્રમણ-પ્રમુખ વિદ્યાઓ મને ગ્રહણ કરાવી અને તરુણાવસ્થા પામતાં મને પદ્માવતી નામે સુકન્યા પરણાવી, કે જે પ્રવર વિદ્યાધર-રાજાના કુળમાં ઉત્પન્ન થયેલ તથા રૂપાદિ ગુણવડે કામની જાણે વિજયપતાકા હોય તેવી તે શેભાયમાન હતી. તેમજ એ શત્રુ વિદ્યાધર રથનુપુર નગરના સમરસિંહ રાજાને અમરતેજ નામે પુત્ર હતું, કે જે મારે બાળમિત્ર, ગાઢ પ્રેમાનુબંધયુક્ત, વિશ્વાસપાત્ર અને સર્વકાર્યોમાં સલાહ લેવા લાયક હતા. એમ સાથે શયન, પાન, ભજન, ભ્રમણ અને સ્થિતિ કરતાં દઢ એકચિત્તવાળા એવા અમે બંનેને કાળ જવા લાગ્યા.
એવામાં એકદા મારા પરિજને મને એકાંતમાં જણાવ્યું કે- “આ તારે મિત્ર તારી રમણમાં લુબ્ધ બને છે.” એમ સાંભળતાં અસહણ લાવી મેં તેને તેવી કઠિન વાણું બોલતાં અટકાવ્યો--“હે ભદ્ર! એવું અઘટિત મારી આગળ કદિ બોલવું નહિં, કારણ કે સત્પરૂ પિતે જોયેલ અને યુક્તિયુક્ત હોય તેવું વચન બોલે છે. ઉતાવળથી બેલેલ વચન પાછળથી અપની જેમ બાધા ઉપજાવે છે.” પછી પ્રણય–અનુરોધથી એ વ્યતિકર ગોપવ્યા છતાં, ઘનમેઘ–પડલથી આચ્છાદિત છતાં સૂર્ય-કિરણની જેમ લોકેમાં વિસ્તાર પામ્યો. એકદા રાજભવનથકી પિતાને ઘરે આવતાં મેં પિતે જોયું, તે મારે તે કુમિત્ર અનુચિત કામમાં આસક્ત હતું, એટલે તેને તેવી સ્થિતિમાં જોઈ હું એકાંતમાં વિચાર કરતું હતું, તેટલામાં પિતાના પરિજનને સાથે લઈને તે તરત પલાયન કરી ગયે. ત્યારે પિતાના છેડા પરિજનને સાથે લઈ, હથીયાર સહિત હું પણ તેની પાછળ લાગે. તેવામાં તે અદશ્ય થઈ ગયે. જેથી મન અને પવનના વેગે હું જેટલામાં આ સ્થાને આવ્યા, તેટલામાં એ મહાપાપી મારી દષ્ટિએ પડશે. તે દરમીયાન મેં મારા બધા પરિજનેને પ્રથમથી જ એને મારવા ચેતરક મોકલી દીધા હતા, તેથી હું એકલે અહીં આવ્યું. એમ હાય રહિત