________________
w
ચતુર્થ પ્રસ્તાવ-નરસિંહ રાજાની કથા. વ્યાકુળ થતાં અતિદીન મુખે દીર્ઘ નિસાસા મૂકતાં તે રાજાને જોવા લાગ્યો. એટલે તેને અતિ દુઃખિત જાણું અત્યંત કરૂણા ઉત્પન્ન થતાં રાજા પણ ઘેર શિવને કહેવા લાગ્યો કે- “અરે! જુવે છે શું?” ત્યારે ઘેરશિવે ગગ૬ અવાજે કહ્યું “હે મહારાજ! હું મારા કર્મ-પરિણતિને પ્રભાવ જોઉં છું.” રાજા બેલ્ય–“કેમ આમ વિષાદસહિત બેલે છે? હવે સર્વથા ધીર થા, દુઈ અધ્યવસાયને તજી દે, કેપની ખરજ મૂકી દે, વિજયની આશા તજ, પ્રશમમાં પ્રેમ રાખ, કરૂણુ-રસનું પાન કર, ગ્યાયેગ્યને વિચાર લાવ, તથા ક્ષુદ્રજનેને ઉચિત પ્રવૃત્તિને પરિત્યાગ કર. વળી ઈછાર્થની સિદ્ધિ ન થઈ, એમ સમજી જે તને અત્યારે ખેદ થતો હોય, તે કુપિત કૃતાંતની જીન્હા સમાન વિકરાલ અને નીલ પ્રભાસમૂહથી બધી દિશાઓને શ્યામ બનાવનાર એવી આ મારી તરવાર લે અને મારા શરીરના વિનાશથી તું તારી ઈષ્ટ-સિદ્ધિ કરી લે; કારણ કે તારા કાર્યની સિદ્ધિ માટે હું હવે મારા બળનું અભિમાન મૂકી દઉં છું. અને વળી તરંગ સમાન ક્ષણભંગુર અને અસાર એવું પોતાનું શરીર તે દૂર, રહે, પરંતુ સત્પષે પિતાના જીવિતને પણ પરહિતને માટે જ ધારણ કરે છે, છતાં પ્રથમ તારા કારણે મારે દેહ-આત્મા અર્પણ ન કર્યો અને ધ્યાન-ભંગ કરાવ્યા, તેમાં ખાસ કરીને એ કારણ હતું. મારા વિરહ થતાં આ લેક–પ્રજા તથા સાધુવગ અવશ્ય પાપી લેકેથી ધર્મ–ભ્રષ્ટતા પામશે, પરંતુ અત્યારે તારૂં ભારે દુઃખ જોતાં મારું મન અત્યંત કઠિન થઈ શેષ કાર્યોમાં - નિરપેક્ષ થયું છે.” ઘેરશિવે કહ્યું–હે મહાભાગ! એમ ન બેલ. તમે
જયાં સુધી સમુદ્ર, કુલપર્વતે, ચંદ્રમા, તારા અને દિવાકર વિદ્યમાન છે, ત્યાં સુધી મારા જીવિતના ભેગે પણ દીર્ધાયુષી રહે, માટે મહેરબાની કરીને મને એક પ્રસાદ આપે.” રાજા બે -“આમ કેમ બેલે છે? શું જીવિતદાન કરતાં પણ બીજું કાંઈ અદેય હોઈ શકે? તે કંઈ પણ સંકેચ પામ્યા વિના માગી લે.” ઘેરશિવે જણાવ્યું—“જો એમ હોય તો મને પરવાનગી આપે કે જેથી બળતી હજારે જવાળાઓમાં પતંગ-સમૂહને ભક્ષ્ય બનાવનાર તથા અત્યંત બની રહેલા અર્ધદગ્ધ કલેવરોમાંથી ઉછળતા દુર્ગધને લીધે અગમ્ય એવા શમશાન-હુતાશનમાં પ્રવેશ કરવા ઘે. એમ કરતાં મારા ધર્મબંધુ થાઓ. પૂર્વે કરેલાં મહાપાપરૂપ પર્વત વડે આક્રાંત થયેલ એવા મને બીજી કઈ રીતે વિશ્રામ થવાનો જ નથી.” રાજાએ કહ્યું “તને પૂર્વે પાપને સંભવ કયાંથી? કારણ કે તે તે વિવિધ તપ–ચરણ કરેલ છે, પાપને ટાળનાર મંત્ર-ધ્યાનાદિ આચય છે, દેવતાઓનાં ચરણ-કમળ પૂજ્યાં છે, વેદના રહસ્યરૂપ અધ્યયને જાણી લીધાં છે, ગુરૂજનની ઉપાસના કરી છે, તથા પ્રાણુઓને ધર્મમાર્ગમાં પ્રવર્તાવ્યા છે, માટે તમારા જેવાને એમ બેલવું પણ સર્વથા અયુક્ત છે.”