________________
ચતુર્થ પ્રસ્તાવ–નરસિંહ રાજાની કથા. ઉચારતાં રાજાએ સાંભળ્યા એટલે તેણે વિચાર કર્યો કે“અહો ! આ તે દુષ્ટ તપસ્વી છે. એ સ્તંભન વિધિથી મને બળરહિત બનાવી, કપાયમાન કૃતાંતના મુખ્ય સમાન તીણ એવી આ પાસે પડેલ કાતરથી મારો નાશ કરી, અગ્નિને તૃપ્ત કરવા ઈચ્છે છે, કારણ કે પ્રધાન પુરૂષના ઉપહારથી દુષ્ટ દેવતાઓ આધીન થાય છે; માટે આ બાબતમાં મારે શું કરવા લાયક છે? વળી ધ્યાનમાં લાગેલ એ પાખંઘનું મસ્તક અત્યારે તીણ તરવારવડે કદળીદળની જેમ શું કાપી નાખું ? અથવા તે મારા દુર્ધર શત્રુના ગંધહસ્તીના આઘાતથી તીણુ બનેલ એવા ખગથી ઘાત કરતાં તે લજજા પામશે, તેમજ આ પ્રસંગે એ ઉપેક્ષા કરવા લાયક તે નથી જ; કારણ કે સ્તંભન-વિધિથી એ મને મારી નાખવા વછે છે; તથાપિ ધ્યાનમાં એનું મન પરોવાયેલું છે, છતાં જો એને હણવા ધારું તે, સ્વર્ગે ગયેલા છતાં મારા ગુરૂ વિમુખ થઈ જાય, માટે એજ ગ્ય છે કે દૂર ઉભા રહી એને સાવધાન કરો અને એ પ્રથમ પ્રહાર કરે પછી એના પર મારે પ્રહાર કર.” એમ ધારી રાજાએ દૂર ઉભા રહીને તેને જણાવ્યું કે–“હે પાખં! હે ચંડાળ ! તું હાથમાં હથીયાર ઉપાડી લે.” એ પ્રમાણે સાંભળતાં ધ્યાનની એકાગ્રતાને ભંગ થવાથી રોષ ઉત્પન્ન થતાં, તેણે લોચન રક્ત કરી દીધાં અને લલાટપર ભીષણ ભ્રકુટી ચડાવતે તરત જ ઉઠ, તેમજ હાથમાં રહેલ તીક્ષણ કાતરવતી શિરપરની કૃષ્ણ જટાને કાપતે એ ઘોરશિવ ગર્વથી ભારે ગર્જના કરીને કહેવા લાગ્ય–“હે દુષ્ટ નરાધિપ ! અરે ! નિર્લજજ ! રે! નિઃસત્ત્વ! તું હવે પલાયન કરી ભાગી જતે નહિ, કે જેથી પુત્ર વિષયના તીક્ષણ દુઃખમાંથી તને અત્યારે જ મુક્ત કરૂં.” ત્યારે રાજા બે -“અરે! નકામી ગર્જના ન કર, પણ પહેલો તું પ્રહાર કર. અમારા કુળમાં કદાપિ કેઈએ શત્રુને પ્રથમ પ્રહાર કરેલ નથી.” એટલે વિચિત્ર પ્રકારે ચાલાકીથી કરણ-વિધાનના ભેદમાં કુશળ એવા ઘોરશિવે રાજાના ગળાપર કાતર ચલાવી. એવામાં રાજાએ પણ દક્ષતાથી તરતજ પિતાના બાહુબંધથી પ્રહાર વખતે શસ્ત્ર સહિત તેને હાથ બાંધી લીધો. એમ ભુજદંડના નિબિડ દબાણથી તેને હાથમાંથી કાતર પી ગઈ. પછી રાજાએ મુષ્ટિ–પ્રહારથી તેને જમીન પર પાડી દીધા. તે વખતે દઢ મંત્ર-તંત્રની સિદ્ધિ પણ તેની વિઘટી ગઈ, અથવા તે દૈવ પ્રતિકૂળ થતાં બધું પલટી જાય છે. ક્ષણાંતરે વિશ્રાંતિ લઈ, એકદમ બળ આવતાં ધારશિવ ઉઠયા અને રાજાની સાથે તે બાહુયુદ્ધથી લડવા લાગ્યા. મલેની જેમ મુષ્ટિ-યુદ્ધ કરતાં, ક્ષણમાં પડતાં, ક્ષણમાં ઉઠતા, ક્ષણમાં ઘુમરી મારતાં, ક્ષણમાં કુદતા એવા તેમને રણ–સમારંભ ભારે ભીમ ભાસતો અને
તેમાં ઉતાવળે આવેલ ભૂતે હસતા હતા. એવામાં રાજાએ દઢ ભુજદંડથી દબા- વતાં તેની અંગ-ચેષ્ટા બંધ થઈ અને મૂર્છાથી લોચન મીંચીને તે પી ગયે.