________________
૧૦૪
શ્રી મહાવીરચરિત્ર,
સંબંધને બંધન સમાન ગણતાં, ભેગોને ભુજંગતુલ્ય સમજતાં, સંસારના વિલાસને માયાજાળ-ઇંદ્રજાળ સમાન અવલોકતાં, વિલાસશસ્યામાં પણ તાલાવેલી કરતાં, મહાકટે રાજાએ રાત્રિ વ્યતીત કરી. એવામાં સૂર્ય ઉદય પામે ત્યારે એક માગધ બે કે–પ્રતિપક્ષને પ્રતિઘાત કરનાર, ચક્ર-ચક્રવાકને સુખ પમાડનાર, મૃદુ કર-કિરણથી રમણીય સજજનેને આશંસનીય તથા દેષા –દેષને હણનાર એવું આ સૂર્યબિંબ અત્યારે તમારી જેમ ઉદયાચલપર ઉદય પામે છે..
એ ઊદય શબ્દથી સુંદર શ્લેક સાંભળતાં અપૂર્વ લાભની સંભાવના થવાથી નરપતિ શય્યા થકી ઉઠી, પ્રભાત કર્તવ્ય આચરીને તે સિંહાસન પર બેઠે. એવામાં ઉદ્યાનપાલકએ આવી, પ્રણામ કરીને નિવેદન કરતાં જણાવ્યું કે
હે દેવ ! આપને વધામણી આપીએ છીએ કે ભગવંત પિટિલાચાર્ય બહુ શિષ્યના પરિવાર સાથે આપના ઉદ્યાનમાં પધાર્યા છે. એ પ્રમાણે સાંભળી અત્યંત પ્રમોદને ધારણ કરતાં તેણે ઉદ્યાનપાલકને ધારણ કરતાં અધિક પારિ તેષિક દેવરાવ્યું. પછી પ્રવર ગજેપર આરૂઢ થઈ, સર્વ પરિવાર સહિત ચક્રી મહાવિભૂતિપૂર્વક ઉદ્યાનમાં ગયે. ત્યાં ભારે આદરથી આચાર્ય મહારાજને તેણે વંદન કર્યું અને નજીકના ભૂમિભાગપર બેસીને અંજલિ જોધ, મેઘવિગમને જોતાં પ્રગટ થયેલ તથા સદ્ધર્મ સાધવાની ભાવનારૂપ પિતાના મનના પરિણામ ગુરૂ આગળ કહી સંભળાવ્યા, એટલે ગુરૂ બોલ્યા કે“હે મહારાજ ! : તારી બુદ્ધિ કુશળજનેને અનુસરતી છે. તને કર્મવિવર સંપન્ન થતાં મેક્ષલક્ષમી હવે તારા કરકમળમાં છે કે જે તને આવા પ્રકારની ભાવના જાગૃત થઈ છે, માટે હે નરેંદ્ર! પુરૂષે ત્રણ પ્રકારના હોય છે. ઊત્તમ, મધ્યમ અને જઘન્ય. તેમાં ઉત્તમ પુરૂષે પોતાની મતિથી સંસારની ક્ષણભંગુરતા જાણી ગૃહ, કલત્રાદિકને તજી પરલોકમાં હિતકારી એવી પ્રવજ્યાને આદરે છે, તેમજ મધ્યમ પુરૂષો મોટા રોગની પીડા કે ભારે વિયેગ દુઃખ જોઈ, મહાકક્કે તેઓ જિન ધર્મમાં સંલગ્ન થાય છે. વળી જે જઘન્ય પુરૂષે છે, તેઓ તે વિવિધ આપદામાં નિમગ્ન થયા છતાં તથા સેંકડે દુઃખથી પીડાયા છતાં, કઈ રીતે મુકિતમાર્ગમાં પ્રવર્તતા નથી, તેમજ કરૂણાનિધાન ગુરૂએ વિવિધ વચનથી બધ અપતાં પણ ધર્મ આદરવાનું તે દૂર રહે, પરંતુ ધર્મની સહણ-શ્રદ્ધા પણ તેઓ રાખી શકતા નથી. અહીં ભવસ્વરૂપ જાણતા ઉત્તમ પુરૂષ જેમ સ્વભાવથી જ ધર્મના અધિકારી હોય છે, તેમ મધ્યમ અને જઘન્ય પુરૂષ ધર્મના અધિકારી થઈ શકતા નથી. તે હે મહાયશ! સર્વજ્ઞકથિત ધર્મને તું યોગ્ય છે, માટે અત્યારે તે આદરીને પિતાના જીવિતને સફળ કર; કારણ કે ચિંતામણિ પ્રમુખ રત્નનું સ્વરૂપ જાણવામાં આવતાં સુબુદ્ધિ પુરૂષ તેને આદર
૧ રાત્રિ.