________________
તૃતીય પ્રસ્તાવ-તેવીશમો ભવ.
ઉદરમાં ચાદ મહાસ્વપ્નથી સૂચિત એ તે ત્રિપૃષ્ઠને જીવ પુત્રપણે ઉત્પન્ન થયે. જન્મ પામતાં ઉચિત સમયે રાજાએ તેનું પ્રિય મિત્ર એવું નામ રાખ્યું. તે દેહના ઉપચય અને વિજ્ઞાન-કળાકેશલ્યથી વૃદ્ધિ પામે. એકદા ધનંજય રાજાએ, શરદઋતુના ચંદ્રમા સમાન મુખયુક્ત, બાળસૂર્યથી વિકાસ પામેલા પુંડરીક-કમળ સમાન લેનવાળા, મણિથી જડેલા કુંડેલે જેના પીન ગાલપર લટકી રહ્યાં છે, અકુટિલ-સરલ અને ઉન્નત નાસિકાયુકત, કેમળ પ્રવાલ સમાન રકત એકવાળા, કુંદપુષ્પની કળીઓની શ્રેણિસમાન સ્નિગ્ધ અને અત્યંત સુશ્લિષ્ટ દંતપંક્તિથી વિરાજિત, પ્રશસ્ત રેખાઓથી કંઠ જેને શેભિત છે, પુષ્ટ અને વિશાળ વક્ષસ્થળયુક્ત, મહાનગરના ગેપુર-મુખ્યદ્વારતુલ્ય જેના ભુજદંડ છે, બંને પુષ્ટ પાર્થભાગથી સુપ્રમાણ જેને મધ્યભાગ શેભે છે, વિકસિત શતપત્ર-કમળતુલ્ય જેની તુચ્છ-કૃશ નાભિ છે, જાત્ય-અશ્વના જે જેને કટિભાગ છે, ઐરાવણની સુંઢસમાન જેની જંઘાએ છે, તથા સુપ્રતિષ્ઠિત પુષ્ટ અને સુકુમાલ જેના રક્ત પાદતળ છે એવા તે કુમારને ફરતે જોઈને, પરમ સતેષ પામી, પ્રવર રાજકુળની અનેક કન્યાઓ પરણાવી અને પ્રશસ્ત દિવસે તેને રાજ્યપર બેસારીને પિતે (રાજાએ ) આચાર્ય મહારાજ પાસે પ્રવજ્યા અંગીકાર કરી, પછી અખંડ શાસને રાજ્ય ચલાવતાં પ્રિય મિત્રને અનુક્રમે ચોદ રત્ન ઉત્પન્ન થયા. તે આ પ્રમાણે—સેનાપતિ, ગાથાપતિ, પુરોહિત, અશ્વ, વાર્ધક, ગજ, સ્ત્રી, ચ, છત્ર, ચર્મ, મણિ, કાકિણ, ખગ, અને દંડ. એમ ચક્રાદિક રત્ન ઉત્પન્ન થતાં તે પ્રિયમિત્ર અનેક રાજાઓના પરિવાર સહિત, ચક્રરત્નના માર્ગને અનુસરતાં, વિજયયાત્રા કરવા માગતીર્થ તરફ ચાલ્ય અને અનુક્રમે તે તીર્થની નજીકના પ્રદેશમાં પહોંચતાં સૈન્યને સ્થાપન કરી, માગધતીર્થના અધિપતિ દેવને સાધવા નિમિત્તે તેણે અઠ્ઠમતપ કર્યો. તે પછી અશ્વ, સુભટ અને રથયુકત પ્રવર, અશ્વ તથા ચાર ઘંટાવાળા રથમાં આરૂઢ થઈ, ચક્રને અનુસરી, કેટલેક માર્ગે આગળ જઈ, કે પાયમાન થયેલ કૃતાંતની ભ્રકુટીતુલ્ય, અનેક રત્નના કિરણથી દિશાઓને ચકમકતી કરનાર તથા સજજ કરેલ યા–દેરીયુક્ત એવા ધનુષ્યને ડાબા હાથે ધારણ કરી, વજાસમાન અગ્રભાગવાળા, વિવિધ રત્નથી જડેલ પંખ-પક્ષયુક્ત, તથા મણિઓથી જેમાં ચક્રવર્તીના નામની નિશાની કરવામાં આવેલ છે એવા બાણને જમણા હાથે કાન સુધી ખેંચીને તેણે માગધતીર્થના અધિપતિ તરફ છોડયું, એટલે તે બાણ પણ બાર જન જઈ, સભામાં બેઠેલ માગધદેવની આગળ પડયું. તે જોતાં નિષ્ફર લલાટપર ચડાવેલ ભ્રકુટીથી ભીષણ વદનમુખયુક્ત અને ગાઢ કેપથી અરૂણ-રક્ત લેચન કરી તે કહેવા લાગ્યઅરે ! કૃતાંતે આજે કેને યાદ કરેલ છે ? અથવા તેને પોતાનું જીવિત