________________
શ્રી મહાવીરચરિત્ર.
વસ્તુ–સ્વરૂપ જાણવામાં આવતાં સહુરૂષે ખેદ કરતા નથી. પિતાના જીવિતને પણ ટકાવી રાખવું જ્યારે અશકય છે, તે અન્યના ચંચલ જીવિતમાં સ્થિરપણું કયાંથી લાવી શકાય ? માટે ઇતર–સામાન્ય જનની જેમ તારે. કઈ રીતે શેક કરે ઉચિત નથી. પવનથી શું ગિરિ–વૃક્ષે છલિત થાય ? અને કદાચ પવનથી તે બંને ચલાયમાન થાય, છતાં મંદરાચલ તે ચલિત ન જ થાય. પ્રિયજનના મરણમાં આકંદ કે શિરતાડનથી જે શેક દૂર કરવામાં આવે છે, એ તે વિશુદ્ધ બુદ્ધિશાળીને વિશ્વમ છે, પરંતુ ઉત્તમ મતિમાનને તે ભવવિરૂપતા જેવાથી નિર્વેદ ઉત્પન્ન થાય છે અને તેથી ધર્મમાં વિશેષ ઉદ્યમ થઈ શકે છે, માટે શેક-પ્રસારને તજી અને રાજ્ય તથા રાષ્ટ્રને મેહ પરાસ્ત કરી, સંસા રરૂપ કાકને કરવત સમાન એવી નિરવઘ પ્રવજ્યાને ધારણ કરી લે. ”
એમ સાંભળતાં સમગ્ર શેક-સંતાપને પરિહાર કરી બળદેવ કહેવા લા –“હે ભગવન્ ! કરણપરાયણ અને પરહિતકારી એવા તમે મને સત્ય ઉપદેશ આપે, માટે હવે પ્રસાદ કરી, મને અત્યારે નિર્દોષ પ્રવ્રજ્યા આપે. ” એ પ્રમાણે તેની ભાવના થતાં ગુરૂએ તેને સંયમ-સામ્રાજ્યથી અલંકૃત કર્યો, શ્રમધર્મની શિક્ષા આપી, દશવિધ યતિધર્મની સામાચારી બતાવી, જે તેણે બરાબર સ્વીકારી લીધી. પછી ગામ, નગરમાં અપ્રતિબદ્ધપણે વિહાર કરતા અચલમુનિ, કેટલેક કાળ દુષ્કર તપ-ચરણથી શરીર અને કર્મસમૂહને શેષવીખપાવી, શાશ્વત સુખપૂર્ણ અચલ સ્થાનને પામ્યા.
અહીં ત્રિપૃષ્ઠને જીવ પણ અપ્રતિષ્ઠાનમાં તેત્રીશ સાગરોપમ દુઃખ ભેગવી, ત્યાંથી આવીને એક ગિરિગુફામાં સિંહપણે ઉત્પન્ન થયે. તે તરૂણ થતાં બધા અરણ્યમાં નિઃશંકપણે યમની જેમ નિરોધ પામ્યા વિના અત્યંત ક્રૂર થઇને ભમવા લાગ્યો, અને પિતાના અતિ તીણ નખથી ગજેંદ્રોના કુંભસ્થળને વિદારતો તથા ઘેર ગજેનાથી નિર્બળ હરણને ત્રાસ પમાડતે હતે. વળી વિવિધ જીની હિંસા કરવામાં તે તત્પર રહેતા. એમ ચિરકાળ જીવિત ધરી, મરણ પામીને તે પુનઃ નરકપૃથ્વીમાં નારક થયો. ત્યાં છેદન, ભેદન, શામલિવૃક્ષની શળેપર આરે પણ ઇત્યાદિ, મરણમાત્રથી લોકોને રોમાંચ પ્રગટાવનાર એવાં દુખે મરણાંતસુધી સહન કરી, તે વિવિધ તિર્યચનિઓમાં ભમે. એમ કરતાં એકદા ક્ષપશમભાવના પેગે મનુષ્યપણું પામી, છઠ્ઠ, અઠ્ઠમાદિ તપ આચરતાં, ભેગફળ ઉપાર્જન કરીને તે દેવલોકમાં ઉત્પન્ન થયા. ત્યાંથી આયુક્ષય થતાં ચવી, નિશ્ચળ અદ્ધિવડે સમૃદ્ધ, નિરંતર જ્યાં જિનેશ્વર, ચકવર્તી, બળદેવ, વાસુદેવપ્રમુખ શ્રેષ્ઠ પુરૂષે ઉત્પન્ન થાય છે અને જ્યાં સદાકાળ એકસ્વરૂપે વર્તે છે એવા મને હર મહાવિદેહ ક્ષેત્રમાં આવેલ મૂકા–રાજધાનીના રાજા ધનંજયની બધી રાણીઓમાં પ્રધાન એવી ધારિણે નામે પટરાણીના