Page Text
________________
રસાત્મકતા અને ભાવાત્મકતા
• કયીએ રાજા દશરથ પ્રત્યેની રીસ કોપભવનમાં પ્રવેશીને પ્રકટ કરેલી. તે સમયે કેકેયીના કેપયુકત વતનનું નિરૂપણ શૈદ્રરસને એક ભાગ બની રહે છે. તે જ રીતે કૈકેયી દશરથનું કહ્યું નથી માનતી ત્યારે તેના પ્રત્યેના રોષવાળી રાજાની ઉકિતમાં રૌદ્રરસને ભાવ રજૂ થયે છે, આ બંનેના કેપમાં પુત્ર પક્ષપાત કારણભૂત છે, એ નોંધપાત્ર છે. लक्ष्मणः-(सावेशम् ) को माता ? श्रवसो वचांसि कुरुते दासीजनोक्तानि થાં,
(૫૫૪) અહીં રામના વનવાસના સમાચારથી કપાવિષ્ઠ થયેલે લક્ષ્મણ માતા, પિતા તથા ભાઈ પ્રત્યેનો વિવિધ પ્રકારે રોષ વ્યક્ત કરે છે. તેમાં પણ મોટાભાઈ પ્રત્યેના પ્રેમપૂર્ણ પક્ષપાતનું જ કારણ છે.
રાજા કંઈક કહેવા માટે રામને પિતાની પાસે બેલાવે છે ત્યારે કૌશલ્યા વચ્ચે પડીને દશરથ સાથે ઈર્ષ્યાથી વાર્તાલાપ કરે છે. “જાણું છું હવે તમે શું કહેવા માગે છે તે”, શું?” “જલદીથી મારું નગર છોડી દે એવું.”
ભરતથી ગુહાએ આગળ કેવી પ્રત્યે કોપાવિષ્ઠ થઈ જવાથી નીચેના શબ્દોમાં પિતાની હૈયા વરાળ ઠલવાઈ જાય છે. ભારતનું આવું કપાવિષ્ઠ વતન મોટાભાઈ પ્રત્યેના અનુરાગને લીધે જ. न स्रीत्व-मातृत्वभयं स्वभतृविनाशनिघ्नं मम निघ्नांतस्ताम् । माताऽमुनामेनिहतेति जातरोषात् पुनः सैष विभेमि रामात् ॥ ८-२७
રાવણ જટાયુનાં પરસ્પર રેષાયુક્ત વાણીવર્તનમાં નિરૂપાયેલા રૌદ્રરસના ભાવે વીરરસને ઉપકાર થાય છે. લેહીથી ખરડાયેલે, મૃતપ્રાય બનેલે જટાયુ લમણને ધનુષ્ય ખેંચતે જોઈને ક્રોધપૂર્ણ આક્ષેપાત્મક વાણી ઉચ્ચારે છે તેમાં રાવણ પ્રત્યેનો રોષ તથા દશરથ રાજાની પુત્રવધૂને છોડાવવામાં અશકત થયાની લાચારી વ્યક્ત થયાં છે. ૧૭ રાવણના (લગભગ બધો વખત ) વર્તનમાં. કપનો ભાવ તથા તેના વિભા ઠીક ઠીક રજૂ થયા છે (અંક ૫). શત્રુઓનો પરિચિય મેળવતી વખતે રાવણ માટેની નાટય સુચનાઓમાં રૌદ્રરસના ભાવનું સૂચન થાય છે. તે વખતે રાવણ પોતાની પત્ની મંત્રી તથા પ્રતિહારી, આગળ ડગલેને પગલે શત્રુ પ્રત્યે રોષયુક્ત વર્તન કરે છે. તેમાં વચ્ચે તલવાર ઉગામવી, મેટેથી પિત્તાનો નિશ્ચય જાહેર કર, ભ્રકુટી વક્ર કરીને અવજ્ઞાપૂર્વક બેલવું
| SR No. | 005744 |
| Book Title | Ullaghraghav Ek Adhyayan |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Vibhuti V Bhatt |
| Publisher | Vibhuti V Bhatt |
| Publication Year | 1989 |
| Total Pages | 158 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 11 MB |