Page Text
________________
નાટક તરીકે ઉ૯લાઘરાઘવ
હોય તેવું આ વાકયથી સૂચવાતું હોવાથી બીજને ફલાગમ અહીં “સંધિ અંગમાં સૂચવા લાગે છે.
નિરોધઃ ના, શા. તથા ના, દ. એને નિરોધ કહે છે. જ્યારે દર રૂ.માં તેને “વિબોધ” કહે છે. નિર્વહણ સંધિનું આ બીજુ અંગ ગણાય છે. નષ્ટ કાર્યના સંપાદન માટે જે અન્વેષણ કરવામાં આવે છે તેને નિરોધ” અથવા “વિબોધ' કહે છે. અહીં અં. ૮ ના લે. ૪૦ પછી રામની બીજી ઉક્તમાં આ અંગે જણાય છે. કાર્પેટિક ફેલાવેલી ગેરસમજને લઈને જે વિચિત્ર પરિસ્થિતિ ઊભી થાય છે તેથી કાર્ય નષ્ટ થતું લાગે છે, પરંતુ આ પરિસ્થિતિ અસામાન્ય અને અનપેક્ષિત જણાતા રામ જે અન્વેષણાત્મક પ્રશ્નો પૂછે છે તેનાથી કાર્યની ગતિ મોકળ બને છે અને એ ફલાગમ તરફ અભિમુખ થાય છે.
ગ્રંથન : ગ્રંથન એટલે કાર્યને ઉપક્ષેપ (ઉપસંહાર) અથવા કાર્યનું દર્શન.૫૮ અંક ૮ માં વસિષ્ઠની પ્રથમ બે ઉક્તિઓ (પૃ. ૧૫)માં આ અંગે જણાય છે. અહીં સર્વજનના મિલન પછી વસિષ્ઠ રામના રાજ્યાભિષેકને પ્રસ્તાવ રજૂ કરે છે ત્યાં આખા નાટકના મુખ્ય કાર્યને ફલેદય થાય છે.
પૂર્વભાવપ૯ : તેમાં કાર્યનું અર્થાત્ કાર્યની સિદ્ધિનું દર્શન થતું હોય છે. વસિષ્ઠ રામને રાજ્યાભિષેક કરે છે તે પ્રસંગે મંગલ કલશ લઈને પધારેલા જાનૂકશ્યની ઉક્તિથી શરૂ કરીને “રામસ્યાભિષેક કરતિ”—એ નાટયસૂચના સુધી ભાગ આ સળંગમાં ગણાવી શકાય (પૃ. ૧૫૪).
કાવ્યસંહાર : શ્રેષ્ઠ-ઈચ્છિત વસ્તુની પ્રાપ્તિને કાવ્યસંહાર કહે છે.) ખરી રીતે નાયકનું ઈચ્છિત અહીં પરિપૂર્ણ થતું હોવાથી નાટકને ઉપસંહાર પણ તેમાં થઈ જતો લાગે છે. આથી આ અંગ છે લી સંધિનું છેલ્લું અંગ ગણી શકાય,
અહીં વસિષ્ઠના પ્રશ્નના ઉત્તરમાં રામ જે લેક “તીર્થ: ... બેલે છે (શ્લે. ૪ર) તેમાં “કાવ્યસંહાર”ની આયોજન થઈ છે અને તેમાં નાટકને પણ ઉપસંહાર થાય છે.
પ્રશસ્તિ : આ અંગની આવશ્યકતા માટે નાટયશાસ્ત્રીઓમાં મતભેદ પ્રવર્તે છે. ના. દ ના મતે આ અંગની રચના અવશ્ય હેવી જોઈએ.
| SR No. | 005744 |
| Book Title | Ullaghraghav Ek Adhyayan |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Vibhuti V Bhatt |
| Publisher | Vibhuti V Bhatt |
| Publication Year | 1989 |
| Total Pages | 158 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 11 MB |