________________
ઉલ્લાધરાઘવ : એક અધ્યયન જાનકર્ણી સમક્ષ પુત્ર રામને રાજ્યભાર સોંપીને વાનપ્રસ્થ થવાને નિશ્ચય-ઇચ્છા ” વ્યક્ત કરે છે તેમાં
યુક્તિઃ નાટકના પ્રજનને કાર્યમાં દઢપણે ધારણ કરવામાં આવે ત્યારે યુક્તિ (લે. ૪૧-૪૩). અહીં અપશુકનો પછી શુભ શુકને થવાથી અંતરાય પછી છેવટે નાયકને અભ્યદય થવાને સૂચવાય છે. આ સૂચન તાત્કાલિક પરશુરામ સાથેના સંઘર્ષને અને તે–સંધર્ષને અંતે થતા રામના વિજયને લાગુ પડે છે. એટલું જ નહિ પણ સમગ્ર કથાનકમાં નાયકના અભ્યદયમાં વચ્ચે આવતા અંતરાયોને યુક્તિથી હઠાવીને છેવટે સિદ્ધ થતા અભ્યદયને પણ લાગુ પડે છે.
સમાધાન (સમાહિતિ) ૫૪ બીજના અર્થનું ઉપગમન (શરૂઆત) મુખ્ય નાયાને અનુલક્ષી બીજના અર્થની શરૂઆતમાં થાય તે સમાધાન. આ નાટકમાં અંક ૧ (પૃ. ૧૭-૧૮)ના સમાવેહિ...રામદ્રામ્યુલા ..થી માંડીને “તયા जामाताभ्युदय वात' या...सान्तः पुरपौर आत्मपुरं च प्रमेादयामः ।
અહીં સંક્ષેપમાં રાખેલા બીજનું પુનઃ અધિક સ્પષ્ટ રૂપે આધાન થતું હેવાથી “સમાધાન છે. તેમાં નાયકના અભ્યર્થની નજીકના સમયમાં તથા સમગ્ર નાટકની દૃષ્ટિએ પણ અભુલ્ય વિશેનું “સમ્યફ આધાન થયું છે.
પારભાવના ૫ કુતૂહલ તથા વિસ્મય જગાડે તેવી વાત આ અંગમાં આવતી હોય છે. '
આ નાટકમાં અં, ૨ ના વિધ્વંભકના ગ્લે, ૧૧ પછીની નંદિની ઉક્તિમાં કુતુહલ તથા વિસ્મય વ્યક્ત થયાં છે.
નિર્વહણ” સંધિના કેટલાક (આવશ્યક મનાતા) અને વિચાર કરી શકાય.
સંધિ સંધિ એટલે બીજના ફળવાની શરૂઆત. આ નાટકના અંતિમ અંકમાં રામનું પુષ્પક વિમાન અયોધ્યા સુધી પહોંચ્યા બાદ સીતા ફલાગમની મહેરછા આ વાકયથી મારવુકુર સુષ્મા પ્રાન હાથતાના રિત મનીયતામા (૫. ૧૦૫) નાટકના શીર્ષકના સૂચન અનુસાર અંતરાના નિવારણ સાથે પ્રાપ્ત થતા આનંદ દ્વારા નાયકને બધી રીતે અભ્યદય થવાની તૈયારીમાં
