Page Text
________________
નાટક તરીકે ઉલ્લાઘરાઘવ
કેટલીકવાર એક જ અંગ એકથી વધુ વાર
જતું હોય છે.
એકંદરે જોતાં સંધિમાંનાં અંગે કાર્યને, અવસ્થાને અને રસને અનુરૂપ (પ્રસંગ. તથા ભાવને અનુરૂ૫) યથાસ્થાને પ્રજાવાં જોઈએ કે જેથી કાવ્યનું સૌંદર્ય તથા ચમત્કૃતિ જળવાઈ રહે અને વધે. આ સંસ્થંગો પ્રયજનને અનુલક્ષીને થતાં હોય છે.
(૧) અભીષ્ટ અર્થની રચના (૨) ગેપનીયનું ગેપન (૩) પ્રકાશન (૪) રાગ (૫) પ્રગનું આશ્ચર્ય
આ નાટકમાં કેટલાંક સંયંગે નિરૂપાયેલાં હોવાનું જણાય છે. સંધ્યને પ્રયોગ શાસ્ત્રની મર્યાદાના પાલન ખાતર જ નહિ, પણ રસ તથા પ્રસંગને અનુરૂપ ગૂંથાય છે. ભારત અને અભિનવગુપ્ત આ બાબતમાં વિસ્તૃત દષ્ટિબિન્દુ ધરાવે છે, જયારે ના. દ.કાર અમુક અંગે અમુક સંધિમાં મુખ્યત્વે અથવા આવશ્યક ગણે છે તે આગળ જોયું. ( મુખ સંધિ (૧) ઉપક્ષેપ : કાવ્યર્થની સમુત્પત્તિ-પ્રયજનને નિર્દેશ થતે જણાય ત્યારે ઉપક્ષેપ.પ૦ કવિએ કથાનકને વિષે ‘ઉપક્ષેપ' નામના અંગથી અં. ૧, ગ્લૅ. રરમાં રજૂ કર્યો લાગે છે. શતાનન્દ પ્રતિહારી ઉક્તિને અનુમોદન આપતાં જણાવે છે કે રામે તે બધા રાક્ષસને જ નહિ, પરંતુ રાક્ષસેશ્વર રાવણને પણ સંહાર કરવાનું છે. અહીં શત્રુને વિનાશ કરીને પરાક્રમી નાયકરામના અભ્યદયની સૂચના શુભેચ્છારૂપ ઉક્તિથી થઈ છે. શત્રુને વિનાશ એ નાયકના અભ્યદયને એક ભાગ ગણાય.
પરિકરઃ બીજના ઈષત વિસ્તારનું દર્શન આ અંગમાં થતું હોય છે.પ૧ અ રમાં વિનયંધરની ઉક્તિ પરથી રામના રાજ્યાભિષેકની તૈયારીના એક ભાગ રૂપે રાજાની ઈચ્છા દર્શાવી હોય એમ લાગે છે. આથી નાયક રામના અભ્યદયરૂપ રાજ્યપ્રાપ્તિ-પ્રયજનને આ નિર્દેશ થાય છે.
પરિન્યાસઃ પ્રજનને સ્પષ્ટ અર્થ હૃદયમાં નિશ્ચિત રૂપે સ્થપાય તે પરિન્યાસ. બીજા પણ ઈષત દર્શનના પ્રયજનની સ્થાપના આ અંગથી થતી &ય છે. અહીં અંક ૨, શ્લે. ૧૧ માં પુત્ર રામને રાજયાભિષેક કરવાને રાજા દશરથને વિચાર વધુ દઢ થતું જણાય છે અને શ્લે, પ૦–૫૧ માં રાજા દશરથ
| SR No. | 005744 |
| Book Title | Ullaghraghav Ek Adhyayan |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Vibhuti V Bhatt |
| Publisher | Vibhuti V Bhatt |
| Publication Year | 1989 |
| Total Pages | 158 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 11 MB |