________________
પાત્રસૃષ્ટિ
वस्तुः सत्यं भवतु वचनं प्रीतिमाप्नोतु माता भ्राताऽसौ मे भवतु भरतो भारमुर्वीतलस्य । रामः कामं नवनवमहातीर्थसेवाप्तपुण्यः स्थित्वाऽरण्ये मुनिभिरनधैः सङ्गमङ्गीकरोतु ॥ ३-२०
અલબત્ત તે પહેલાં રામથી પિતે વિધિની પ્રબળતાની આગળ પિતાની લાચારી વ્યક્ત થઈ જ જાય છે ખરી (પુ. પર).
રામના ગંભીર, પ્રસન્ન સ્વભાવ, સત્યપ્રતિજ્ઞાપાલકત્વ તથા માતૃ-પિતૃભક્તિને નીચેના શ્લોક પરથી ખ્યાલ આવે છે. સૂર્ય વંશમાં જન્મીને વસિષ્ઠ પાસે ભણીને શું કરું ? પિતાને ખોટા પાડું કે માતાના મનોરથ ખેટા પાડું ?
उत्पद्य वंशे तुहिनेतरांशारधीत्य विद्याश्च गुरोर्वशिष्ठात् । किं तत् करिष्ये भविताऽद्य येन पिता स्तसत्योऽस्तमनोरथाऽम्बा?॥३-२१ - તેમાં રામનાં કુલ, જન્મ તથા વિદ્યાનું ગૌરવ પણ પ્રગટ થાય છે. દુષ્યન્તની જેમ આ યુવાન રામે પ્રસન્ન હાસ્ય વિનું વાતાવરણ સર્જાયું છે“માર્ગે નર-નાના પર વિશ્રમ ( ર૪)
અર્થાત મનુષ્ય અને વાનરને પરસ્પર વિશ્વાસ થાય તે બહુ નવાઈની વાત છે. તેમાં દુષ્યને શકુન્તલાને લાંબા પરિચિત હરણ માટે પ્રેમની મશ્કરી કરતાં જેવું વર્તન કરેલું તેનું સ્મરણ થાય છે. સીતાના સૌંદર્યનું અને તેની અવસ્થાનું વર્ણન કરતી વખતે તથા સીતાના ભ્રમર-બાધા અનુમાન અલંકારના દષ્ટાતમાં સીતાનું વર્ણન કરે છે તેમાં દુષ્યન્ત જેવા પ્રેમીનું સ્મરણ કરો, પરંતુ રામને તેનાથી વધુ ચઢિયાતા બનાવ્યા, કારણ કે રામ દક્ષિણ તથા એકપત્નીવ્રતધારી આદર્શ પ્રેમી નાયક છે. તે કંઈ દુષ્યન્તની જેમ ભ્રમરવૃત્તિ ધરાવતે પ્રણયી નથી. તેથી જ તે રામ વિરોધ રાક્ષસના ત્રાસ અને ભયથી કંપતાં સીતાને કેવું
આશ્વાસન આપીને શાંત કરે છે ! (૪૪૭) - વાલ્મીકિના રામની જેમ કે કાલિદાસના પુરુરવાની જેમ ઉન્મત્ત થઈને
પ્રાકૃતિકતને સંબોધીને આ રામ કલ્પાંત કરતા નથી, પરંતુ દુઃખમાં પણ વિચારીને કાર્ય કરતા બનાવ્યા છે સીતાની અગ્નિપરીક્ષા વખતે રામનું સીતા પ્રત્યેનું વર્તન વા. રા.માં જે રીતે નિરૂપાયું છે તેનાથી ઉ.રા.માં ડું જુદું અને
s