________________
સવ વેદાંત-સિદ્ધાંત-સારસંગ્રહ વિષય થતાં “સમષ્ટિ લિંગશરીર” કહેવાય છે; એ સમષ્ટિ લિંગશરીરરૂપ ઉપાધિવાળું જે ચૈતન્ય છે, તેને “સફલ” કહે છે અને એને જ પડિતે “હિરણ્યગર્ભ, સૂત્રાત્મા તથા પ્રાણ પણ કહે છે. પ્રકાશમય બુદ્ધિના મધ્ય ભાગમાં હિરણ્ય(સુવર્ણ)ની પેઠે એ પ્રકાશે છે, માટે એને “હિરણ્યગર્ભ” કહે છે તેમ જ મણકાની પંક્તિમાં (સૂત્ર) દેરાની પેઠે સમસ્ત લિંગશરીરમાં વ્યાપીને તે રહેલ છે, તેથી એને “સૂત્રાત્મા ” કહે છે અને સર્વને જીવાડે છે તેથી એ “પ્રાણ” કહેવાય છે. ૩૮૫-૩૮૯
વ્યષ્ટિ લિંગશરીર અને તેજસ नैकधीविषयत्वेन लिंग व्यष्टिर्भवत्यथं । यदेतद्वयष्टयुगहितं चिदाभाससमन्वितम् ॥ ३९० ॥ चैतन्य तैजस इति निगदन्ति मनीषिणः । तेजोमयान्तःकरणोपाधित्वेनैष तैजसः ॥ ३९१॥
છૂટાં છૂટાં અનેક જ્ઞાનનું વિષય થતાં એ જ લિંગશરીર વ્યષ્ટિ રૂપે થાય છે. એ “વ્યષ્ટિ” લિંગશરીરરૂપ ઉપાધિવાળાં અને ચૈતન્યના આભાસથી યુક્ત ચિતન્યને વિદ્વાને “તેજસ એ નામે કહે છે. એ તેજોમય-અલંકરણરૂપ ઉપાધિથી યુક્ત છે, તેથી જ એને “તેજસ” કહે છે, ૩૯૦,૩૯૧
स्थूलात्सूक्ष्मतया व्यष्टिरस्य सूक्ष्भवपुमतम् । भस्य जागरसंस्कारमयत्वाद्वपुरुच्यते ॥ ३९२ ॥
આ તેજસતું શરીર સ્કૂલ શરીર કરતાં અત્યંત સૂક્ષમ હોય છે; એના એ શરીરને જ “વ્યષ્ટિ” સૂકમ શરીર માન્યું છે, અને તેજસ, જાગ્રત અવસ્થાના સંસ્કારમય હોય છે તેથી જ એનું એ શરીર કહેવાય છે. ૩૯૨
स्वप्ने जागरकालीनवासनापरिकल्पितान् । सैजसो विषयान् के सूक्ष्मार्थान्सूक्ष्मवृत्तिभिः ॥ ३९३ ॥ વળી એ તેજસ, સ્વમમાં જાગ્રત અવસ્થાની વાસનાઓને