________________
સ વેદાંતસિદ્ધાંત સારસ ગ્રહ
૭૫
‘ વન ’ કહેવાય છે, તેમ જુદાં જુદાં જણાતાં અજ્ઞાનાનુ અભેદ ષ્ટિએ એક પશુ ગણાતાં ‘સમષ્ટિ અજ્ઞાન ’ કહેવાય છે. ૩૦૮ इत्यं समष्टिरुत्कृष्टा खत्वशोत्कर्षतः पुरा । मायेति कथ्यते तज्ज्ञः शुद्धसत्त्वैकलक्षणा ॥ ३०९ ॥
આ સમષ્ટિ અજ્ઞાન ઉત્કૃષ્ટ છે; એટલે માટામાં માઢ છે. તેમાં પ્રથમ સત્ત્વગુણુના અંશેા વધારેમાં વધારે હાય છે, તેથી તેનું સ્વરૂપ જાણુનારા તેને · માયા’ કહે છે, શુદ્ધ સત્ત્વગુણુ એ જ તેનું લક્ષણ છે. ૩૦૯
માયાયુકત ઈશ્વર मायोपहितचैतन्यं खाभासं सत्वहितम् । सर्वशत्वादिगुणकं सृष्टिस्थित्यंतकारणम् ॥ ३१० ॥ अव्याकृतं तदव्यकमीश इत्यपि गीयते । सर्वशक्तिगुणोपेतः સર્વજ્ઞાનાવમાલજઃ ॥ રૂ૧૨ ॥ स्वतंत्रः सत्यसंकल्पः सत्यकामः स ईश्वरः । तस्यैतस्य महाविष्णोर्महाशक्तेर्महीयसः ॥ ३१२ ॥
આ માયારૂપ ઉપાધિવાળુ ચૈતન્ય બ્રહ્મના આભાસવાળુ, સત્ત્વગુણુની અધિકતાવાળું અને સત્તત્વ આદિ ગુણેાવાળું હાઈ જગતની ઉત્પત્તિ, સ્થિતિ અને નાશનુ કારણ છે. એ જ અવ્યાકૃત, અવ્યક્ત અને ઈશ્વર પણ કહેવાય છે. એ સવ શક્તિએ અને ગુણાથી યુક્ત, સર્વ જ્ઞાનના પ્રકાશક, સ્વતંત્ર, સત્ય સકલ્પાવાળા, સત્ય કામનાવાળા અને ઈશ્વર ( સર્વના નિયતા) છે. વળી આ મહાવિષ્ણુ મહાશક્તિમાન અને અતિશય માટા છે. ૩૧૦-૩૧૨
કારણ શરીર सर्वशत्वेश्वरत्वादिकारणत्वान्मनीषिणः । कारणं वपुरित्याहुः समष्टि सत्त्ववृंहितम् ॥ ३९३ ॥ તેમ જ સર્વજ્ઞપણું તથા ઈશ્વરપણું આદિ ધર્મોનું કારણ છે,
