________________
સર્વ વેદાંત-સિદ્ધાંત-સારસ ગ્રહ
૨૮૪
તે બ્રાંતિને વશ થઈને જ પેાતામાં મરધર્મી પશુ કલ્પી લીધુ′ છે અને તેથી જ જન્મ વગેરે તથા તેનાં દુઃખા પણ તે કેવળ માની જ લીધાં છે. ખરી રીતે તને એમાંનું કંઈ પણ નથી. એ વસ્તુ જ ખાટી છે. નિદ્રારૂપ મેાહને લીધે તને સુખ અને દુઃખ પાસ થાય છે; તેને જાગ્યા પછી તું કદી સાચાં જુએ છે?તે કહે. नाशेषलोकैरनुभूयमानः प्रत्यक्षतोऽयं सकलप्रपंचः । कथं मृषा स्यादिति शंकनीयं विचारशून्येन विमुह्यता त्वया ॥ २८५ ॥ આ પ્રત્યક્ષ દેખાતા બધા પ્રપંચ (સંસાર ) બધા લેાકા અનુભવી રહ્યા છે; તે જૂઠા કેમ હાય !' એમ વિચારશૂન્ય થઈ તું માહ પામે છે; પણ તારે એ શંકા કરવા જેવી નથી. ૨૮૫ दिवधरष्टस्तु दिवांधकारः प्रत्यक्ष सिद्धोऽपि स किं यथार्थः । तद्वद्धमेणावगतः पदार्थो भ्रान्तस्य सत्यः सुमतेमृषैव ॥ २८६ ॥
<
190
દિવસે આંધળાં ઘુવડ વગેરેને દિવસે પ્રત્યક્ષ અ‘ધારું' જણાય છે, છતાં તે શુ' સાચું છે ખરું? (નથી જ.) તે જ પ્રમાણે, ભ્રાંતિથી જણાતા ( આ બધા ) પદાર્થ, ભ્રાંતિ પામેલાને સાચા લાગે છે, ઉત્તમ બુદ્ધિવાળાની દૃષ્ટિએ તે તે જૂઠા જ છે. ૨૮૬ घटोsयमित्यत्र घटाभिधानः प्रत्यक्षतः कश्चिदुदेति दृष्टेः । विचार्यमाणे स तु नास्ति तत्र मृदस्ति तद्भावविलक्षणा सा ॥२८७॥ ‘આ ઘડી છે’ એમ કહેતાં ‘ઘડા' એવા નામવાળા કાઈ પદ્મા ષ્ટિ આગળ પ્રત્યક્ષ પ્રકટે છે; પરંતુ વિચાર કરવામાં આવે તા એ ઘડા છે જ નહિ; એ તા ઘડાના રૂપે જુદી જણાતી માટી જ છે. ૨૮૭
प्रादेशमात्रः परिदृश्यतेऽर्कः शास्त्रेण संदर्शितलक्षयोजनः । मानांतरेण कचिदेति बाघां प्रत्यक्षमप्यत्र हि न व्यवस्था ||२८८ || સૂર્ય અગૂઠા જેવડા દેખાય છે; પરંતુ શાસ્ત્ર તા એને એક લાખ ચેાજનના પ્રમાણના બતાવે છે; એટલે પ્રત્યક્ષ પ્રમાણુ ક્રાઈ ફેંકાણે ખીજા પ્રમાણથી બાધિત થાય છે, તેથી એ પ્રત્યક્ષમાં