________________
સાત-
સિદ્ધાંત-સારસ ગ્રહ તેથી જેનો અંતરાત્મા ગભરાઈ ગયો હોય એ મનુષ્ય, સર્વ પરિગ્રહને અનર્થબુદ્ધિથી ત્યાગ કરી દે, એ તેની અતિ તીવ્ર મુમુક્ષા છે. ૨૨૯ तापत्रयं तीव्रमवेक्ष्य वस्तु दृष्ट्वा कलत्रं तनयान्विहातुम् । मध्ये दुयोर्डोलनमात्मनो यत्सैषा मता माध्यमिकी मुमुक्षा ॥ २३०॥
* ત્રણ તાપને તીવ્ર જોઈને સ્ત્રી, પુત્ર આદિ વસ્તુ ત્યજી દેવા માટે એ બન્નેની વચ્ચે આત્માએ જે ડોલ્યા કરવું, તે મધ્યમ મુમુક્ષા માની છે. ૨૩૦ * मोक्षस्य कालोऽस्ति किमद्य मे त्वरा भुक्त्वैव भोगान्कृतसर्वकार्यः। मुक्त्यै यतिष्येऽहमथेति बुद्धिरेषैव मंदा कथिता मुमुक्षा ॥ २३१ ॥
મોક્ષ માટે હજી વાર છે; હમણાં મારે ઉતાવળ શી છે? ભાગ ભોગવી બધાં કાર્યો કર્યા પછી મુક્તિ માટે હું યત્ન કરીશ” એવી જે બુદ્ધિ તે મંદ મુમુક્ષા કહેવાય છે. ૨૩૧ मार्गे प्रयातुर्मणिलाभवन्मे लमेत मोक्षो यदि तहि धन्यः। इत्याशया मूढधियां मतिर्या सैषातिमन्दाभिमता मुमुक्षा ॥ २३२॥
માગે જનારને જેમ મણિ મળી આવે, તેમ મને મોક્ષ મળે તે કેવું સારું!” એવી આશામાં મૂઢમતિ લોકોની બુદ્ધિ જે ભમ્યા કરતી હોય, તે “અતિમંદ મુમુક્ષા’ ગણાય છે. ૨૩૨
जन्मानेकसहस्रेषु तपसाऽऽराधितेश्वरः । तेन निःशेषनिख़्तहृदयस्थितकल्मषः ॥२३३॥ शास्त्रविद्वणदोषको भोग्यमाने विनिःस्पृहः। नित्यानित्यपदार्थको मुक्तिकामो दृढव्रतः॥२३४॥ . निष्टतमग्निना पात्रमुद्वास्य त्वरया यथा । जहाति गेहं तद्वच्च तीव्रमोक्षेच्छया द्विज ॥२३५॥
અનેક હજારે જમોમાં તપ કરીને જેણે ઈશ્વરને આરાધ્યા હાય, તે દ્વારા હૃદયમાં રહેલાં બધાં પાપે જેનાં બેવાઈ ગયાં
