________________
સવાત-સિદ્ધાંત-સારસગ્રહ અનિત્ય છે તે નિત્ય ફળને ઈચ્છતા અને પરમાર્થ સાથે જ સંબંધવાળા પુરુષને એવાં કર્મની શી જરૂર છે? ૧૫૩
उत्पाद्यमाप्यं संस्कार्य विकार्य परिगण्यते। चतुर्विधं कर्मसाध्यं फलं नान्यदितः परम् ॥ १५४॥
ઉત્પાદ્ય, આપ્ય, સંસ્કાર્ય અને વિકાર્યક–એમ ચાર પ્રકારનાં કર્મ વડે સિદ્ધ થતાં ફળ ગણાય છે તે સિવાય બીજું કોઈ કર્મનું ફળ છે જ નહિ. ૧૫૪
વૈતરત રહ્યા હતા. અવિનુમતિ स्वतःसिद्धं सर्वदाप्तं शुद्धं निर्मलमक्रियम् ॥ १५५॥
બ્રહ્મા તે સ્વતઃ સિદ્ધ, સર્વકાળે પ્રાપ્ત થયેલ, શુદ્ધ, નિર્મળ અને નિષ્ક્રિય છે; તેથી ઉપર દર્શાવેલાં ચાર કર્મફળ માંહેના એકે રૂપ હેવા તે યોગ્ય નથી. ૧૫૫
न चास्य कधिजनितेत्यागमेन निषिध्यते । कारणं ब्रह्म तत्तस्माद्ब्रह्म नोत्पाद्यमिष्यते ॥ १५६॥
કાર્ય ક્રશ્ચિકવિતા-આ બ્રહ્મને ઉત્પન્ન કરનાર કોઈ નથી, એમ વેદ ના પાડે છે તેથી બ્રહ્મ સર્વનું કારણ કરે છે; માટે ઉપર દર્શાવેલા “ઉત્પાદ્ય” કર્મફળરૂપ એ નથી. ૧૫૬
माप्त्राप्ययोस्तु मेदश्चेदात्रा चाप्यमवाप्यते। આવૃક્વપમેવૈતપ્રહ્મ નાથે કરાર | ૨૧૭ |
મેળવનાર અને મેળવવા ગ્ય-એ ભેદ હોય તો જ મેળવનાર મેળવવા યોગ્ય વસ્તુને મેળવે છે પણ બ્રહ્મ તો મેળવનાર સ્વરૂપ જ છે, તેથી એ મેળવવા ગ્ય–આણ્ય ફળરૂપે કદી હોઈ શકે નહિ. ૧૫૭
૧ ઉત્પન્ન થનાર-ઉત્પત્તિને યોગ્ય–તે ઉત્પાદફળ ૨ પ્રાપ્ત થનાર-પામવા ગ્ય–મેળવવા લાયક-આપ્યફળ ૩ સંસ્કાર પામનાર-સંસકારને યોગ્ય–સંસ્કાર્યફળ ૪ વિકાર પામનાર-વિકારને મેગ્ય–તે વિકાર્યફળ
