________________
૩૮
સવવેદાંત-સિદ્ધાંત-સારસંગ્રહ સહેલું સાધન અમારા જાણવામાં નથી; કારણ કે દમથી ચિત્ત પોતાના સર્વ દોષોને છોડી દઈ જલદી શાંતિ પામે છે. ૧૩૪ प्राणायामाद्भवति मनसो निश्चलत्वं प्रसादो...
यस्याप्यस्य प्रतिलियतदिग्देशकालाधवेक्ष्य । सम्यग्रष्ट्या कचिदपि तया नो दो हन्यते तत्..
कुर्याद्धीमान्दममनलसश्चित्तशान्त्यै प्रयत्नात् ॥१३५॥
પ્રાણાયામથી પણ જેના મનની સ્થિરતા અને શુદ્ધિ થતી હોય તેણે પણ નિયમપૂર્વક નદિશા, દેશ અને કાળ વગેરે તરફ ચોક્કસ દષ્ટિ રાખી જ હોય છે, કારણ કે એવી ઉત્તમ દષ્ટિથી કેઈ કાળે દમને નાશ થતો નથી. માટે બુદ્ધિમાન મનુષ્ય આળસુ નહિ બની ચિત્તની શાંતિ માટે કાળજીથી (બહારની ઇકિયેને વશ કરવારૂપ) દમ કરે જોઈએ. ૧૩૫
सर्वेन्द्रियाणां गतिनिग्रहेण भोग्येषु दोषाधवमर्शनेन । ईशप्रसादाच गुरोः.प्रसादाच्छान्ति समायात्यतिरेण चित्तम् ॥
ભાગ્યપદાર્થો વિષેના દોષ વગેરેને વિચાર કરીને સર્વ ઇંદ્રિયોની ગતિને રોકવાથી થોડા જ સમયમાં ઈશ્વર અને ગુરુની કૃપાથી ચિત્ત શાંતિને પામે છે. ૧૩૬
તિતિક્ષા માયરિમારિ યા પ્રાપ્ત થતા मचिन्तया तत्वहनं तितिक्षेति निगद्यते ॥ १३७ ॥
પ્રારબ્ધના વેગથી આધ્યાત્મિક આદિ જે દુઃખ પ્રાપ્ત થયું હોય, તેને વિચાર કર્યા વિના તેને સહન કરવું, તેને “તિતિક્ષા કહે છે. ૧૩૭ रक्षा तितिक्षासदृशी मुमुक्षोर्न विद्यतेऽसौ पविना न भिद्यते । यामेव धीराः कवचीव विघ्नान्सास्तृणीकृत्य जयन्ति मायाम ॥१३८
તિતિક્ષા જેવું મુમુક્ષુનું કઈ રક્ષણ નથી; કારણ કે એ
