________________
સવવેકાંત-સિદ્ધાંત-સારસંગ્રહ मर्जने रक्षणे दाने ध्यये वापि च वस्तुतः। दुःखमेव सदा नृणां न धनं सुखसाधनम् ॥ ७२॥ - ધન કમાવામાં, સાચવવામાં, આપવામાં અને ખર્ચવામાં દુ:ખ જ થાય છે; એટલે ખરી રીતે ધન એ દુઃખ જ છે-સુખનું સાધન છે જ નહિ. ૭૨
सतामपि पदार्थस्य लाभाल्लोभः प्रवर्धते। विवेको लुप्यते लोभात्तस्मिल्लुप्ते विनश्यति ॥७३॥
સજજનોને પણ કઈ પદાર્થને લાભ થવાથી લોભ વધે છે, લભ વધવાથી વિવેક (કર્તવ્ય-અકર્તવ્યનું જ્ઞાન) નાશ પામે છે અને તે નાશ પામતાં મનુષ્ય પોતે જ નાશ પામે છે. ૭૩
दहत्यलामे निःस्वत्वं लामे लोभो दहत्यमुम् ।। तस्मात्संतापकं वित्तं कस्य सौख्यं प्रयच्छति ॥ ७४॥ - ધન મળે નહિ તે મનુષ્યને નિર્ધનતા બાળે છે; અને મળે તે લોભ બાળે છે. માટે ધન સંતાપ ઉપજાવનારું જ છે; તે કેને સુખ આપે છે? (કેઈને નહિ.) ૭૪
भोगेन मत्तता जंतोनेन पुनरुद्भवः। वृथैवोभयथा वित्तं नास्त्येव गतिरन्यथा ॥ ७५ ॥
ધન ભેગવવાથી મનુષ્ય મદેન્મત્ત બને છે અને દાન કરવાથી ફરી સંસારમાં (સારા કુળમાં પણ) જન્મ લેવો પડે છે; એમ દાન અથવા ભોગ-બને પ્રકારે ધન નકામું જ છે અને બીજી કઈ તે ગતિ જ નથી. ૭૫
धनेन मदवृद्धिः स्यान्मदेन स्मृतिनाशनम्।। स्मृतिनाशावुद्धिनाशो धुद्धिनाशात्प्रणश्यति ॥ ७६ ॥
ધનથી અભિમાન વધે, અભિમાન વધવાથી (“હું કેણ છું ? અને શા માટે જન્મે છું ?” એનું) સ્મરણ નાશ પામે તેને નાશ થતાં બુદ્ધિ નાશ પામે; અને બુદ્ધિને નાશ થવાથી મનુષ્ય