________________
સર્વવેદાંત-સિદ્ધાંત-સારસંગ્રહ अविरुवं पदार्थान्तरांशं स्वांशं च तत्कथम् । एकं पदं लक्षणया संलयितुमर्हति ॥ ७५० ॥ पदातरेण सिद्धायां पदार्थमिती स्वतः । तदर्थप्रत्ययापेक्षा पुनर्लनणया कुतः ॥७५१ ॥ तस्मात्तत्त्वमसीलपत्र लक्षणा मागलक्षणा । वाक्यासत्वाखंडेकरसतासिद्धये मता ॥ ७५२ ॥
તત” પદ અને “વમૂ” પદ પોતાના વાચ્યાર્થીનો વિરોધી ભાગ ત્યજી દઈ અવિરોધી ભાગ સાથે જ બીજા “સના અર્થને તથા “સ્વ” ના અર્થને અહી જણાવે છે (અને તે ભાગત્યાગલક્ષણાથી જ બની શકે છે). આ ભાગત્યાગલક્ષણથી કયું સાધ્ય સિદ્ધ થાય છે ? આવી શંકા ન કરવી; કેમ કે અવિરુદ્ધ બીજા પદાર્થનો અંશ અને પિતાનો અંશ-એ બન્નેને એક જ પદ (ઉપર દશ વેલી બ) લક્ષણાથી કેવી રીતે જણાવી શકે? એક પદના અર્થનું જ્ઞાન જયાં બીજા પદથી સિદ્ધ થતું હોય અને પોતાની મેળે જ એ બીજા અર્થનું જ્ઞાન જરૂરી હોય, ત્યાં એ (ઉપર દર્શાવેલી બે ય) લક્ષણાથી શું થઈ શકે? માટે જ આ “તત્વમસિ” વાક્યમાં આખા વાક્યર્થનું સત્પણું અને અખંડ એકરસપાસું જાણવા સારુ “ભાગત્યાગલક્ષણ” માનવામાં આવી છે. ૭૪૮-૭૫૨
ભાગત્યાગલક્ષણનું સ્વરૂપ भागं विरुद्धं संत्यज्याविरोधो लक्ष्यते यदा।। सा भागलझणेन्याहुर्लक्षणशा विवक्षणाः ॥ ७५३ ॥
જેને લીધે વિરુદ્ધ ભાગને ત્યાગ કરી અવિરોધ જણાય, તેને લક્ષણવેત્તા પંડિતો ભાગત્યાગલક્ષણ” કહે છે. ૭૫૩
सोऽध देवदत्त इति वाक्य वाक्यार्थ एव वा । देवदतैक्यरूपस्थवाक्यार्थानवक्षोधकम् ॥ ७५४ ॥
