________________
* સવેદાંત-સિદ્ધાંત-સારસંગ્રહ
* અજહલક્ષણ પણ ઘટે નહિ अत्र शोणो धावतीति वाक्यवन प्रवर्तते ।। ७४३॥ . मजहल्लक्षणा वापि सा जहलक्षणा यथा । गुणस्य गमनं लोके विरुद्धं द्रध्यमंतरा'॥ ७४४ ॥ मतस्तमपरित्यज्य तद्गुणाश्रयलक्षणः।। लक्ष्यादिलक्ष्यते तत्र लक्षणासौ प्रवर्तते ।। ७४५ ॥ वाक्यं तत्त्वमसीत्यत्र ब्रह्मात्मैकत्वबोधके। परोक्षत्वापरोक्षत्वादि विशिष्टचितोर्द्वयोः ॥ ७४६ ।। एकत्यरूपवाक्यार्थो विरुद्धांशाविवर्जनात् ।
સ્થિતિ કરતમાત્રાગટ્યક્ષપદ મત [ ૭૪૭ | તેમ જ આ “તત્વમસિ” વાકયમાં “સોળો ધાતિ-લાલ ડે છે” એ વાક્યની પેઠે “અજહલક્ષણું” પણ ઘટતી નથી (કેમ કે એ લક્ષણ તે વાચ્યાર્થીનો ત્યાગ કર્યા વિના બી જે અર્થ જણાવે છે). જે ગુણ હોય તે દ્રવ્યને ત્યાગ કરીને દોડી જાય, એ તે લોકમાં વિરુદ્ધ જ છે તેથી ગુણ પિતાને ત્યાગ કર્યા વિના જ રહે અને દ્રવ્યને આશ્રય કરે; એમ ‘લાલ દોડે છે” એ વાગ્યાથે “લાલ ઘોડો દોડે છે એ લક્ષ્યાથે જ છે, તે અજહલક્ષણાથી જણાય છે પરંતુ આ “તવમસિ” વાકયા તો બ્રહ્મ અને જીવાત્માની એકતા જણાવનારું હોઈ પરોક્ષપણું અને અપરોક્ષપણું આદિ ગુણોવાળાં બે ચૈતન્યની એકવારૂપ અર્થને જ જણાવે છે અને તે વાગ્યાર્થીના વિરુદ્ધ ભાગને ત્યાગ કર્યા વિના ઘટે તેમ નથી, માટે એ અજહકલક્ષણ અહીં માની નથી.
ભાગાગલસણની આવશ્યકતા तत्पदं त्वंपदं चापि लकीयार्थविरोधिनम्। संशं सम्यकपरित्यज्य स्वाविरुद्धांशसंयुतम् ॥ ७४८॥ तदर्थ वा त्वमर्थ वा सम्यग्लशयतः स्वयम् । भागलक्षणया साध्यं किमस्तीति न शक्यताम् ॥७४९ ॥