________________
સર્વ વેદાંત-સિદ્ધાંત-સારસ ગ્રહ
પ
એ જ પ્રમાણે પંચીકરણ પામેલાં સર્વ ભૂતા, તેમના પોતપોતાના શબ્દાદિ ગુણે અને સૂક્ષ્મ શરીરે-આ મધુ` માત્ર પંચીકöણુ નહિ પામેલા પાંચ મહાભૂતા જ છે. ૬૮૭ तदप्यपंजीकृतभूतजातं रजस्तमःसत्वगुणैश्च सार्धम् । atraमात्र भवति स्वरूपतः खाभासमध्य कमिदं स्वयं च ॥ ६८८ ॥ એ જ પ્રમાણે તે અપંચીકૃત મહાભૂત પણ રોગુણુ, તમાકુણું અને સત્ત્વગુણની સાથે માત્ર અવ્યક્ત ( પ્રધાન-પ્રકૃતિ ) જ છે; અને તે અવ્યક્ત પોતે તથા આ જગત પણ સ્વરૂપષ્ટિએ કુંવળ આભાસ જ છે. ૬૮૮
आधारभूतं यदखंडमाद्यं शुद्धं परं ब्रह्म सदैकरूपम् | सन्मात्रमेवास्त्यथ नो विकल्पः सतः परं केवलमेव वस्तु ॥ ६८९ ॥
ખરી રીતે શુદ્ધ પરબ્રહ્મ જ સર્વેના આધારરૂપ છે, જે સર્વના આદિ, સત્યસ્વરૂપ અને એકરૂપ જ છે, તે જ માત્ર સત્ વસ્તુ છે. એ સત્થી જુદા આ વિકલ્પ ( ભેદ ) છે જ નહિ. સ થી પર કેવળ એ જ વસ્તુ છે. ૬૮૯ एकत्रः सद्वितीयो यथा स्याहऐर्दोषादेव पुंसस्तथैकम् । ब्रह्मास्त्येतद्बुद्धिदोषेण नाना दोष न भाति वस्वेकमेव ॥ ६९० ॥ જેમ ચદ્ર એક જ છે છતાં, મનુષ્યની દૃષ્ટિના દોષથી જ એ રૂપે દેખાય છે, તેમ બ્રહ્મ એક જ વસ્તુ છે છતાં બુદ્ધિના દેષથી તે અનેકરૂપે દેખાય છે; પર`તુ એ દેષ નાશ પામતાં એક જ વસ્તુ( બ્રહ્મ ) પ્રકાશે છે. ૬૯૦
रज्जोः स्वरूपाधिगमे न सर्पधी रज्ज्वां विलीना तु यथा तथैव । ब्रह्मावगत्या तु जगत्प्रतीतिस्तत्रैव लीना तु सह भ्रमेण ॥ ६९९ ॥
જેમ દારડીના સ્વરૂપનું જ્ઞાન થતાં એ દારડીમાં (ભ્રાંતિથી થયેલી સર્પની બુદ્ધિ વિલીન થાય છે, તે જ પ્રમાણે બ્રહ્મનું જ્ઞાન થતાં જ ( અજ્ઞાનથી જણાયલી) જગતની પ્રતીતિ ભ્રમણાની સાથે નાશ પામે છે. ૬૯૧
